Urmaiov N. J., R o ‘ziyev O. A., Gulmatov J. Q., Berdiyev S. R. Qishloq xo‘jaligiiqtisodiyoti «tafakkur»

2.2. Qishloq xo‘jaIigida mavjnd mulk shakllari va ularning o‘ziga xos
xususiyatlari.
Barcha sohada bo‘lgani singari, bozor munosabatlari sharoitida 
qishloq xo‘jaligida ham tadbirkorlik faoliyatiga e'tibor berish va unga keng 
imkoniyatlar yaratib berish taqozo etiladi. Qishloq xo'jaligida tadbirkorlik -
foyda olish maqsadida tavakkalchilikka asoslangan holda mavjud me'yoriy 
hujjatlar asosida mulkchilik subyektlarining qishloq xo‘jalik mahsulotlari 
yetishtirish, ulami qayta ishlash va sotish hamda xizmatlar ko‘rsatish sohalarida 
faoliyat ko‘rsatishidir. Bozor iqtisodiyoti sharoitida tadbirkorlik qishloq 
xo‘jaligida yuridik va jismoniy shaxslar tomonidan amalga oshiriladi. Bu 
jarayonda 
ular 
0 ‘zbekiston 
Respublikasining 
«Mulk 
to‘g‘risida»gi, 
«KorxonaIar to‘g‘risida»gi hamda «Tadbirkorlik to‘g‘risida»gi qonunlari 
talablariga qat’iy rioya etishlari zamr. Ular faoliyatlarini samarali amalga 
oshirishlari uchun mustahkam iqtisodiy negizga ega boTishlari kerak. Ularning 
iqtisodiy negizini esa mulk tashkil etadi. 0 ‘zbekiston Respublikasida mavjud 
me'yoriy hujjatlarga binoan qishloq xo‘jaligida mulkning quyidagi shakllari 
mavjud:
1. 
Xususiy mulk.
Bu shakldagi mulk egasi o‘z mol-mulkiga xususiy 
tarzda egalik qilish, undan foydalanish va uni tasarmf etish huquqlariga ega. 
Xususiy mulk mulkdorning ishlab chiqarish jarayonida o‘z mehnati va 
yollanma mehnatni qoTlashi orqali shakllanadi.
23
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2. 
Jamoa mulki.
Bu raulk tarkibiga qishloq xo'jaligidagi jamoa 
korxonalarining, 
shirkat 
(kooperativ) 
xo'jaliklarining, 
hissadorlik 
jamiyatlarining, agrofirmalaming va boshqa shu kabilaming mulklari kiradi.
3. 
Aralash mulk.
Bu mulk ikki yoki undan ortiq turdagi mulkchilik 
shakllarining o'zaro manfaatli uyg'unlashishi natijasida shakllanadi. Jumladan, 
davlat va jamoa mulkining o'zaro birikishi natijasida aralash mulk tashkil 
bo‘ladi.
4. 
Davlat 
mulki.
Qishloq xo‘jalik 
ishlab 
chiqarishi 
bilan 
shug'ullanadigan davlat korxonalarining mulki. Bunday mulk shakli ilmiy 
tadqiqot institutlariga qarashli tajriba xo‘jaliklarida saqlanib qolgan. Bundan 
tashqari, davlat mulki urug‘chilik va naslchilikka ixtisoslashgan xo‘jaliklarda 
ham saqlanib qolgan. Ushbu sohalar qishloq xo'jaligining rivojlanishi uchun 
muhim hisoblanganligi sababli ular davlat tasarrufida bo‘lishi maqsadga 
muvofiqdir.