Қурилиш ва архитектура” кафедраси. 5340500 “Қурилиш материаллари, буюумлари ва конструкциялари ишлаб чиқариш” йўналиши учун

3.5. Технологик ускуналарни танлаш ва асослаш.

1. 
   Ушбу бўлимда асбобларни фақат технологик ҳисоби берилади. Буни шундай тушуниш керак: асбобни ишлаб чиқариш қувватини аниқлаш берилган лойиҳани дастурини бажариш учун керак бўлган асбобларни сони.
   

Асбоб танланганда хом ашёни сифатли фазилатини ва якуний махсулотга хом ашёни шу асбобда ишлаб чиққандан кейин қўйиладиган талаблари ҳисобга олиниши керак.
Асбобларни технологик оқимда қандай қўйилган бўлса, яъни хомашё келиб тушишидан то тайёр махсулотгача, шундай навбатда ҳисоб хам олиб борилади.
Агар цех бир нечта бўлимларни бирлаштирса унда асбобларни ҳисобини бўлинмалар бўйича қилиниши керак.
Бунақа шарт на фақат ҳисобни осонлаштиради, у асбобларни тўғри ҳисоблаш, алохида асбобларни бир-бирига боғлашга ёрдам беради.
Ҳисобни якунида хар бир асбобни қисқача техник фазилатлари (паспорти бўйича) жадвалда берилиши керак.
Асбоб-ускуналарни ҳисоблаш ва танлашда қуйидаги формуладан фойдаланадилар:
П_м=П_т/П_п К_вн
бунда:
П_м- ўрнатилиш учун керак бўлган машиналар сони;
П_т- бериган технологик вазифа бўйича талаб қилинадиган соатли махсулдорлик (2 ёки 3 жадвал бўйича);
П_п- танланган машинани бир соатли махсулдорлик;
К_вн- асбоб ускунани вақт давомида ишлатиш коэффициенти (одатда -0,8-0,9 деб қабул қилинади).
Замонавий назорат қилувчи воситалар орқали ишлаб чиқаришни назорат қилувчи муаммоларга катта ахамият бериш лозим.

2. 
   Ускуналар руйхати
   

Бу жадвал тариқасида тузилади ва унга хамма танланган асбобларни, хусусиятлари –яъни ном ўлчамлари, тури, ишлаб чиқариши киритилади. Масалан, кранлар учун - ҳажми ва хакозо.
Жадвалда асбобларни технологик схема бўйича жойлаштириш керак, яъни хомашё келиб чиқишидан то тайёр махсулот омборигача.

Демак, формула натижасига ко`ра маҳсулдорлиги 45-80 т/соат қувватга эга 1та жағли майдалагич модел-ПЕ 500х750 танланади. Бошқа ускуналар ҳам юқоридаги форнула асосида ҳисобланади ва танланади.

Асбоблар рўйхати.
Жадвал

№	Асбобларнинг номи ва қисқача фазилати	Сони(дона)
1	2	3
1	Жағли майдалагич модел-ПЕ 500х750 , маҳсулот тушадиган оралиқнинг ўлчамлари 500х750 мм; маҳсулдорлик 45-80 т/соат; двигател қуввати 55 кWт; ўлчамлари 1892х2054х1853 мм;оғирлиги 10.1 т;	1
2	Болғали майдалагич модел-М 20х20 Г, маҳсулот тушадиган оралиқнинг ўлчамлари 500х750 мм; маҳсулдорлик 45-80 т/соат; двигател қуввати 55 кWт; ўлчамлари 1892х2054х1853 мм; оғирлиги 10.1 т;	1
3	Валли (валковая) майдалагич модел- ВД-6090, маҳсулот тушадиган оралиқнинг ўлчамлари 400х600 мм; маҳсулдорлик 15-60 т/соат; двигател қуввати 55-75 кWт; ўлчамлари 2450х1950х1190 мм; оғирлиги 10 т;	1
4	Гил қориштиргич модел Волгоцеммаш Ø12м; Маҳсулдорлиги 65 – 110 т/соат; Басейн диаметриc 12 м; Аралаштириш мехонизмининг айланиш частотаси 9.7 айл/мин; электро двигател қуввати 160 кWт; Електр қурилмаларсиз қориштиргичнинг массаси – 51.6 т;	1
5	Шарли тегирмон Маҳсулдорлиги 50 т/соат; Ички диаметр 2600 мм; Узунлиги 13020мм; Айланиш частотаси 375 айл/мин; Елрктродвигател қуввати 1000 кWт;	2
6	Чўмичли элеватор. Модел – CМЦ – 130А; Маҳсулдорлиги – 400 – 550 м^3/соат; Материаллани кўтариш баландлиги – 26 – 32 м; Занжирининг ҳаракатланиш тезлиги – 1.76 м/с; Електро двигателинин қуввати – 75 кWт;	6
7	Конвейрли калсиннатор: модел – CМС-89; Силос диаметри – 18 м; Аралаштириш вақти 2 соат; Қуваати – 580 кWт; Система массаси – 80т;	2
8	Айланма печ:CМС-180(4,5-80м); Маҳсулдорлик 3300 т/сутка; Клинкер куйдириш учун ёқилғи сарфи 117 кг/т; Иссиқлик қуввати 135 000 кWт; Електроенергия сарфи – 38 кWт*Соат/т; Массаси – 26000 т;	2
9	Совутгич:маҳсулдорлиги – 125 т/соат; Юзаси – 152.8 м^2; Кенглиги – 5.88 м; Масса – 490 т;	2
10	Автоматк филтр пресс эИМCО:модел – АФП ИВ Маҳсулдорлиги – 83 м^3/соат; Шнек диаметри – 730мм; Двигател қуввати – 135.5 кWт; Ўлчамлари:6345х4720х1565мм; Масса 14700 кг;	4
11	Трубали тегирмон Маҳсулдорлиги 90 т/соат; Ички диаметр 3970 мм; Узунлиги 13920мм; Айланиш частотаси 500 айл/мин; элрктродвигател қуввати 3150 кWт;	3
12	Семент силослари Диаметри 8 – 18 м; Баландлиги 25 - 40 м; Ҳажми 2500 – 10 000 т;	6

3.