Urganch ranch texnologiyalar universiteti

Qonunning mazmun-mohiyati, aholining huqugiy ongi va huquqiy madaniyatini yuksaltirish

Korruptsiyaga garshi kurashish Qonuni O'zbekiston Respublikasi Bosh prokurori o'rinbosari Erkin Yuldashevning aytishicha, davlat vaJamiyatning barcha sohasida korruptsiyaning oldini olish, aholining huquqly madaniyati hamda huqualy ongini oshirish orgali Jamiyatimizda ushbu illatga garshi murosasiz munosabat mustahkamlanmogda. Joriy yil boshida O'zbekiston Respublikasining “Korruptsiyaga garshi kurashish to'g'risida”gi Qonuni imzolandi. Prezidentimizning joriy yil 2 fevraldagi qarori bilan o'z ichida 50 dan ortiq bandlarni qamrab olgan 2017-2018 yillarga mo'ljallangan korruptsiyaga qarshi kurashish bo'yicha Davlat dasturi qabul gilindi Mazkur hujjatlar mamlakatda korruptslyaga garshi kurashish Jarayonini mutlago yangi bosqichga olib chigishga imkoniyat yaratdl. Qaror bilan Korruptsiyaga garshi kurashish bo'yicha respublika idoralararo komissiyasi va hududiy idoralararo komissiyalar tuzildi.

Yugorida nomi keltirilgan Davlat dasturining birinchi yo'nalishi ijrosi doirasida 9 ta qonun va bitta daviat dasturi loyihasi ishlab chigilgan. Shundan uchta gonun loyihasi Oliy Majlis Qonunchilik palatasiga, to'rtta qonun loyihasi Hukumatga kiritilgan. Ikkitasi esa vazirlik hamda idoralar bilan kelishish bosqichida turibdi. "Huquqiy axborotni targatish va undan foydalanishni ta‘minlash to'g'risida”gi Qonun esa joriy yil sentyabr oyidan kuchga kirdi.
Aholining huquqiy ongi hamda huqugiy madaniyatini yuksaltirish, jamiyatda korruptsiyaga qarshi murosasiz munosabatni shakllantirish bo'yicha ham faol ish olib borilayapti. Jumladan, davlat va jamiyat hayotining barcha sohasida korruptsiyaning oldini olish, ushbu illatni o'z vaqtida aniqlash, chek qo'yish hamda unga sabab bo'layotgan omillar va shart-sharoitlarni bartaraf etish bo'yicha besh mingdan ortiq bevosita mulogotlar, aholi bilan uchrashuvlar, davra suhbatlari hamda boshga tadbirlar o'tkazildi. 200 mingdan ortiq plakatlar tayyorlanib, joylarga targatildi. Prokuratura organlari tomonidan aholi, tadbirkorlar bilan 850 dan ortiq turli tadbirlar o'tkazildi, 5 ta ijtimoiy videorolik tayyorlandi.
Davlat organlari xodimlari o'rtasida odob-axlog qoidalari normalari va talablari keng tushuntirilmoqda, ularga rioya etish holati muntazam monitoring qilib borilayapti. “Shu o'rinda bir narsani aytish kerakki, bunday mavzularning tanlanishi tasodifiy emas. Korruptsiyaga oid faktorlarning katta-kichigi bo'lmaydi. Bularning barchasi butun boshliq muammolar majmuasi hisoblanadi. Odob-axloq hamda etika masalalari ham ana shu katta jarayonning ajralmas bo'lagi sanaladi”, dedi E. Yuldashev.
Shu bilan bir qatorda, Adliya vazirligi tomonidan idoraviy hujjatlar korruptsiyaga garshi ekspertizadan o'tkazilmoqda. Korruptsiyaga garshi kurash samaradorligini oshirish maqsadida ta’lim hamda tibbiyot muassasalarida byudjet jarayonining shaffofligini yanada oshirish va uning ustidan jamoatchilik nazoratini kuchaytirish, byudjetdan moliyalashtirish, hisob hamda hisobot mexanizmini takomillashtirish, vazirlik va idoralarning bo'ysunuvidagi muassasalarda byudjet intizomini mustahkamlash borasidagi mas'uliyatini oshirishga garatilgan aniq choralar ko'rildi.Korruptsiyaga garshi kurashish Qonuni.
Gaz hamda elektr energiyasini realizatsiya qilish sohasida jinoyatlar, jabhaga taallugli boshga ma‘lumotlar tahlil qilinib, huquqbuzarliklarga sabab bo'luvchi omillarning oldini olishga garatilgan takliflar ishlab chigildi. Buning natijasi nima bo'ldi? Birgina Bosh prokuratura huzuridagi Majburiy ijro byurosi tomonidan energiya resurslari bo'yicha to'lov intizomini mustahkamlash, sud organlari hamda boshga organlar hujjatlari ijrosini ta’minlash borasida amalga oshirilgan ishlar natijasida 2017 yilning iyun — oktyabr oylari o'rtasida 7,2 trillion so'm mablag’ undirildi.
Korruptsiyaga qarshi kurashish bo'yicha mana shunday keng ko'lamli tadbirlar o'z natijasini berayapti. Ijtimoiy tarmoglarda, o'zaro mulogotlarda odamlarning fikr-mulohazalari, matbuot faollashgani ham buning yaqgol tasdig‘idir. Bosh prokuratura boshgarma boshlig’i o'rinbosari Bahrom Qobilovning bildirishicha, O'zbekistonda mansabdor shaxslar tomonidan sodir etilgan korruptsiya jinoyatlari joriy yilda 2016 yildagiga nisbatan 33 foiz kamaydi.
Ma‘lumki, “Transparency International” xalqaro tashkiloti tomonidan dunyo mamlakatlarida korruptsiya holatlarining yillik reytinglari tuziladi. Tashkilotning joriy yil noyabr oyida e’lon qilingan reyting so'rovnomasida 119 ta mamlakatdan 160 mingdan ortiq kishi ishtirok etgan. 2016 yil yakunlariga ko'ra O'zbekiston korruptsiyalashgan mamlakatlar ro'yxatida 100 balldan 21 ball to'pladi (ball qancha past bo'lsa, korruptsiya darajasi shuncha yugori bo'ladi). 2013 yilda bu ko'rsatkich 17 ballni tashkil qilgan edi. Ushbu reyting natijalariga ko'ra, O'zbekistonda, bor-yo'g'i, 18 foiz respondent davlat xizmatlari ko'rsatilayotganda u yoki bu ko'rinishda poraxo'rlik holatlariga duch kelganini ma‘lum qilgan. Bu MDHda birinchi o'rin, ya’ni eng yaxshi natija, degani. “Korruptsiyaga garshi kurashish to'g'risida”gi Qonun, tegishli davlat dasturi hamda davlat tomonidan mazkur illatni tag-tomiri bilan yo'gotish bo'yicha ko'rilayotgan chora-tadbirlar mamlakatimizning reytingdagi mavgeini yanada mustahkamlashga zamin yaratdi.
Albatta, bu borada ijobiy o'sish bo'lishiga qaramasdan, yurtimizning reytingi baribir hamon pastligicha qolmoqda. Xo'sh, bunga sabab nima?
Respublika Bosh prokuraturasi huzuridagi Oliy o'quy kurslari boshlig' vazifasini bajaruvchi Yevgeniy Kolenkoning aytishicha, “Transparency International” xalqaro tashkiloti tomonidan tuziladigan reyting metodikasini to'lagonli shaffof, deb o'lmaydi. So'rovlarni umummilliy, soha yoki idoraviy darajada o'tkazish mumkin. Lekin muayyan bir sohadagi ragamlar asosida butun mamlakat haqida xulosa chiqarish o'rinli emas. Shunday bo'lsa-da, mamlakatimiz nufuziga, xalgaro imidjiga ta'sir ko'rsatishini inobatga olgan holda ularga e'tibor qaratish talab etiladi.
Bu fikrlarni “Ijtimoiy fikr” jamoatchilik fikrini o'rganish markazi direktori o'rinbosari Marat Hojimuhammedov ham tasdiqladi. Uning aytishicha, sotsiologiyada u yoki bu holatni baholash uchun savolni to'g'ri tanlay bilish lozim. Bunday xalgaro tadgigotlar o'tkazilganda, savollar odatda standart xususiyatga ega bo'ladi. Ularning mohiyatini har bir mamlakat uchun moslashtirish juda mushkul. “Magqsad reytingda mamlakatning mavgeini oshirish emas, balki korruptsiyaga qarshi kurashishda real natijalarga erishish hisoblanadi. Yaginda markazimiz tomonidan o'tkazilgan so'rovda gatnashgan yurtdoshlarimiz 96,5 foizi korruptsiya holatlarini balo sifatida ko'radi va o'z muammolarini hal qilishda ushbu illatdan foydalanishga yo'l qo'yib bo'lmaydi, deb hisoblaydi”, dedi u Korruptsiyaga qarshi kurashish qonunu.
Respondentlarning fikricha, ayrim fugarolarning qonunni buzib, o'z magsadlariga erishishlari, jamoatchilik nazoratining sustligi, aholi huquaiy madaniyati yetarli darajada emasligi, ayrim mansabdor shaxslarning vakolatlari kengligi korruptsiya uchun yo'l ochar ekan. Tadbirda O'zbekiston Respublikasi Prezidentining virtual
gabulxonasi va Xalq qabulxonalariga korruptsiyaga oid 1464 ta murojaat kelib tushganligi ta’kidlandi. E'tiborlisi, murojaatlar yil davomida kamayib borgan.