Urganch davlat universiteti turizm va iqtisodiyot fakulteti turizm va mehmonxona xo

«Yuqtirish» – odamlarga ta’sir ko‘rsatishning eng qadimgi usuli. U bir kishining emotsional holati ongsiz tarzda, o‘z-o‘zidan boshqa kishiga o‘tishi bilan tavsiflanadi. Yuqtirish mexanizmidan foydalanib, menejer jamoaning uyushqoqligi darajasini oshirishi, uni tashkilot maqsadlarini bajarishga safarbar etishi mumkin.

Taqlid qilish – boshqa shaxslarning harakatlari, qilmishlari, xulq-atvor tarzi va hatto fikrlash uslubini o‘zlashtirish. Agar «yuqtirish» emotsional holatning bir kishidan ikkinchi kishiga o‘tishi bilan tavsiflansa, ongli tarzda taqlid qilish boshqalarning eng yaxshi fazilatlarini o‘zlashtirish usuli hisoblanadi.

Ta’sirchan va irodasi bo‘sh kishilar, shuningdek mustaqil fikrlash uslubi yaxshi shakllanmagan shaxslar birovga juda oson taqlid qiladi. Buni bilgan holda, ular kimni taqlid ob’ekti deb hisoblashini aniqlash va shunga qarab tegishli boshqaruv harakatlarini amalga oshirish lozim.

Tafakkurga ta’sir ko‘rsatish vositalari guruhiga quyidagilar kiradi:

• 
  ta’sir etish;
  
• 
  ishontirish;
  
• 
  iltimos;
  
• 
  do‘q-po‘pisa qilish;
  
• 
  og‘dirish;
  
• 
  buyruq.
  

Ta’sir etish – notanqidiy idrok etishga asoslangan ta’sir ko‘rsatish. Menejerning obro‘si qancha katta bo‘lsa, uning ta’siri shuncha kuchli bo‘ladi.

Ishontirish – o‘z fikrini boshqa shaxsga samarali o‘tkazish. Og‘zaki ishontirish tafakkur va mantiqqa tayanadi, sezgilar va emotsiyalarga ta’sir ko‘rsatish esa yordamchi rol o‘ynaydi. Agar ta’sir etish bir yoqlama yo‘nalishga ega bo‘lsa, ishontirishda ikkala taraf ham faoldir.

Ishontirish jarayonining maqsadi fikrlar birligiga erishish yoki murosaga kelishdan iborat bo‘lgan ochiq yoki yashirin munozaradir.

Ishontirishning kamchiligi – u juda sekin ta’sir ko‘rsatadi va ta’sir natijasi aniq bo‘lmaydi.

Iltimos – xodimga ta’sir ko‘rsatishning ixtiyoriy, da’vat etuvchi omillarga asoslangan usuli. Menejer xodimga iltimos qilish orqali uni o‘zining ijobiy fazilatlarini namoyon etishga ruhlantiradi. Rahbar bilan xodim o‘rtasida yaxshi munosabatlar mavjud bo‘lgan holda ijobiy natijaga erishish mumkin.

Do‘q-po‘pisa qilish – xodimni unga yomonlik qilish bilan qo‘rqitish. Ba’zan qo‘rquv kishini o‘ziga ma’qul bo‘lmagan topshiriqni bajarishga da’vat etishning yetarli motivi bo‘lishi mumkin. Qoida tariqasida, do‘q-po‘pisa juda qisqa vaqt (xodim «qo‘rquv zonasi»da bo‘lgan, ya’ni rahbardan qo‘rqqan vaqt mobaynida) ta’sir qiladi.

Og‘dirish – xodimni har qanday vositalar yordamida o‘zi tomonga og‘dirish. Rahbar xodimga u o‘z xulq-atvorini muayyan tarzda o‘zgartirgan holda unga ma’lum imtiyozlar berishni va’da qiladi. Ayrim hollarda bunday og‘dirish xodimga qo‘shimcha mehnati va intilishi uchun qo‘shimcha mukofot berishga asoslangan halol yondashuv hisoblanadi: «Bugun normadan ortiq ishlasang, ertaga ishdan vaqtliroq ketishing mumkin».

Buyruq - hokimiyat vakolatiga ega organlarning rasmiy farmoyishi. Bu yerda muqobil mavjud emas, chunki buyruqlar muhokama qilinmaydi, balki bajariladi. Agar buyruq bajarilgan bo‘lmasa, bu, qoida tariqasida, salbiy oqibatlarga olib keladi.

Har bir menejer shuni yaxshi bilishi kerakki, xodimlarga ta’sir ko‘rsatishning har qanday usullarini qo‘llashda jamoatchilik fikri va an’analarga asoslangan ish muomalasi odobi qoidalari va xizmat axloqi normalariga rioya qilish lozim. Nima bo‘lganda ham, ko‘rsatilgan ta’sir xodimda achchiqlanish, darg‘azablik va nafrat tuyg‘ularini uyg‘otmasligi kerak. Xodimlarga ijobiy ta’sir ko‘rsatishning quyidagi usullari mavjud:

• 
  xotirjamlik va sabr-toqatlilik bilan suhbatdoshni «engish»;
  
• 
  xodimlardan biriga alohida e’tiborni qaratish;
  
• 
  o‘z fikriga «zo‘rlik» qilish;
  
• 
  kutilmagan qaror qabul qilish;
  
• 
  oldindan maqtash;
  
• 
  «o‘zingizni mening o‘rnimga qo‘yib ko‘ring».