Urganch davlat universiteti «tasdiqlandi»

Shaxs rivojlanishining psixologik-pedagogik diagnostikaning predmeti asosiy yo’nalishlar va vazifallari.

Shaxs rivojlanishining psixologik-pedagogik diagnostikaning predmeti shaxs ruhiy xususiyatlari, qobiliyatlarini ,ularning rivojlanish va tarbiyalanganlik va ta’limda muvaffaqiyatlilik darajalarini aniqlash va tashxis qo’yish masalalaridan iboratdir.

psixologik-pedagogik diagnostika kursining asosiy vazifalari sifatida quyidagilarni ko’rsatish mumkin.

A) psixologik-pedagogik diagnostika kursitalabalarni nazariy asoslari,yo’nalishlari,bosqichlari va prinsiplari bilan tanishtirish

B) diagnostika qilishning turli metodikalarini amalda qo’llashga o’rgatish:

V) shaxslar psixikasida xulq atvorida yuz bergan salbiy o’zgarishlarni tuzatish , ularga yordam berish usullari bilan qurollantirish

Uning maqsadi-ta’lim va tarbiya jarayonida shakllanayotgan shaxsning individual sifatlarini, rivojlantirishi yoki skallantirishi lozim bo’lgan xususiyatlarning mavjudligi darajasi va o’quv jarayonidagi o’zgarishlar dinamikasini o’rganadi.

Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda psixologik va pedagogic diagnostika predmeti sifatida avvalambor bolaning ta’lim jarayonida (masalan,bilim darajasi) va tarbiya jarayonida (xarakter xususiyatlari) shakllantiradigan sifatlarni ko’rish mumkin.

Keyingi yillarda O’zbekistonda Respublikasida bilimlarni baholashning reyting tizimiga o’tish,ta’lim jarayonini takomillashtirish, shu jumladan test metodining bilimlarini baholash usuli sifatida keng qo’llanilishi ,turli psixologik metodikalarga ayniqsa shaxlarning aqliy rivojlanishi darajasini o’rganishga bo’lgan qiziqish va ehtiyojlarning oshishi Respublikamizda pedagogic va pedagogik-psixologikdiognostikaning nazariy va amaliy jihatdan rivojlanishiga kata turtki berdi.

Pedagogik-psixologik diognostika bugungi kunda maktab, bog’cha va boshqa turli tipdagi o’quv bilim yurtlari psixologlari va pedgoglari oldida turgan muhim vazifalardan, ularning real ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda shakllanmoqda va rivojlanmoqda .

Pedagogik-psixologikdiognostikaning rivojlanib kelayotgan fan tarmog’ ekanligi va uning amaliy va dolzarbligi bilan bir vaqtda shu sohani aniq chegaralari boshqa fanlardan farqi va o’ziga xos xususiyatlari hozircha to’liq tarkib topmaganligini ko’rsatib o’tish lozim .Shuning uchun biz pedagogik-psixologik diognostikaning ba’zi tomonlarigagina qisqacha to’xtalib o’tishga harakat qilamiz.Shunday tomonlardan biri shakllanib kelayotgan fan sohasining asosiy obyektlari qanday yo’naltirishlarda ish olib borilishiga to’xtalib o’tmoqchimiz.

Pedagogik-psixologik diognostikaning asosiy yo’nalishlashlari amaliyotning talab darajasidan kelib chiqqan holda shakllanmoqda.Shu sababli ham uning yo’nalishlarini bu yo’nalishlarining mohiyatini pedagogik-psixologik diognostika pedagogic amaliyotning qaysi sohalarda qo’llanilishini ko’rsatmasdan turib to’liq ochib berib bo’lmaydi.Quyidagi pedagogik-psixologik diognostika qo’llanilishi juda katta amaliy ahamiyatga ega bo’lgan sohalardan bir nechtasini shartli ravishda ajratib oldik .Ular quyidagilar;

1.Ta’lim-tarbiya nazariyasivametodikasi.

2.Boshqarishamaliyot.

3.Didaktikavaxususiymetodika.

4.Pedagogiksotsialogiya.

5.Ijtimoiypsixalogiya.

Bu sohalarningasosiyvazifalaripredmetipedagogikpsixologikadabiyotlarda, o’quvqo’llanmalardajudakengyoritilmasliginihisobgaolibulargabatafsilto’xtalibo’tamaymiz.

Yuqoridakeltirilganharbirsohadapsixologyokishusohalargaqiziquvchimutaxasislarma’lumdiognostikishlarniamalgaoshiradilarmanashuishlarmajmuasipsixologik-pedagogikdiagnostikaningyo’nalishlarinitashkiletadi.Harbirsohadao’zigaxos diagnostic ishlarolibboriladivabuishlarningmazmunipsixologik-pedagogikdiagnostikaningyo’nalishlarinitashkiletadi.

Bu yo’alishlarga quyidagilar kiradi.(Mixaylovich E.A 1997)

1. 
   Tarbiyalanganlikdarajasinidiognostikaqilish.
   
2. 
   Tashkiliymetodikdiognostika.
   
3. 
   Didaktikdiognostika.
   
4. 
   Ijtimoiypedagogikdiognostika
   
5. 
   Ijtimoiy-psixologikpedagogikdiognostika
   

4-guruh uchun tarqatma material.

Psixologik-pedagogikdiagnostikaningasosiytamoyillari.

Albatta har qanday fan sohasi o’ziga xos obyektga va predmetga va ularga mos keladigan tadqiqot yoki amaliy o’rganish metodlariga, o’z tamoyillariga egadir. Pedagogik-psixologik diognostikada qo’llaniladigan metodlar va tamoyillar hozirgi zamon psixologiya peadgogika fanida orttirilgan ilmiy amaliy tajribalar,shakllangan tamoyillar asosida shakllanmoqda .Shu bilan birga o’z xususiyatlariga ega hamdir.Buning sababi psixologik-pedagogik diagnostikada qo’llaniladigan metodlar va tamoyillar fanda biror yangilik ochishdan ko’ra ko’proq mavjud bilimlar metodlar tamoyillarning amalda samarali qo’llanishiga xizmat qiladi. Yuqoridagilardan kelib chiqqan holda, psixologik-pedagogik diagnostikaning quyidagi tamoyillarini ko’rsatib o’tish mumkin.

1.Diagnostika nazariyasi va metodlarining ilmiy asoslanganligi.

Diagnostika ob’ektini yaxlit ravishda genetik va tizimli tahlil qilish, ularni modellashtirish, qo’llaniladigan metodikalar, ko’rsatkichlarning ilmiy aniqligini, validligini puxta ishlab chiqilgan metodologik asoslarda ta’minlash. Ilmiy asoslanganlik tamoyili qo’llanilayotgan metodikalarning etnik ijtimoiy muhitga, shu jumladan diagnostika o’tkazilayotgan o’quv yurti va o’quv guruhiga mosligini talab qiladi. Bu tamoyilga amal qilish pedagog-diagnostlarni turli xil yengil, ko’ziga yaxshi ko’ringan yoki qo’liga tushib qolgan metodikalarni bilib-bilmay qo’llashdan saqlaydi.

2.Diagnostikaning izchilligi va aniq yo’nalganligi. Psixologik-pedagogik diagnostika boshqa psixodiagnostik, pedagogik diagnostikadan farqli ravishda aniq yo’nalishga, aniq ob’ekt va maqsadga qaratilgan. Shu sababli diagnostika faoliyati (jarayonining) natijalari umumiy xulosalar, abstrakt mulohazalardan emas, balki aniq shaxsga, aniq guruhga tegishli bo’lishi, diagnostika natijasida aniq xulosa chiqarib, yordam berishning aniq yo’llarini ko’rsatib berish lozim.

3.Diagnostika shakl va metodlarining optimalligi. Qo’llanilayotgan metodikalar, shaxsga yondashish usullarining amaliyotchi psixolog, pedagog yoki pedagog-diagnostga kam kuch va vaqt sarflab muhim, sifatli, katta amaliy ahamiyatga ega ma’lumotlar yig’ishga imkon berishi. Diagnostikaning shakl va metodlarining optimalligini ta’minlash uchun pedagogikada va psixologiyada ko’p yillar davomida qo’llanib kelayotgan, qulay, oddiy va shu bilan birga samarali metodlarni tanlash zarur.

4.O’rganish ob’ekti haqidagi faktlarni yig’ish, bayon qilish va to’g’ri yo’lga solishning birligi. O’rganilayotgan ob’ekt haqida ma’lumotlar yig’ish, ularni pedagoglarga ko’rsatish va diagnostika jarayonida o’rganilayotgan shaxsga yoki o’quv-tarbiya jarayonini takomillashtirishda, kamchiliklarni bartaraf qilishda, o’quv yurti rahbarlariga, pedagoglarga ma’lum psixologik, pedagogik yordamlar berish, to’g’ri yo’lga solish, qo’llab-quvvatlash funksiyalarining birgalikda olib borilishi.

5.Diagnostikaning ketma-ketligi va uzliksizligi diagnostikaning bosqichma-bosqich amalga oshira borib, o’quv jarayoniga, shaxsning o’zlashtirishiga xalaqit berayotgan sabablarni ochish, olingan natijalarni keying bosqichlarda, o’quv-tarbiya jarayonida uzluksiz foydalanishda yuzaga chiqadi.

6.Diagnstika metodlari va jarayonlarining qulayligi va ommabopligi. Diagnostika metodlarining oddiyligi, pedagoglar, amaliy psixologlar, o’quv yurti rahbarlari, tekshiriluvchi uchun qulayligi, ularda diagnostikaga nisbatan qiziqish, intilish uyg’otishga xizmat qilishini ta’minlovchi tamoyil.

7.Ditaktikaning har tomonligi (kompleksligi). Bu tamoyil shaxs shaxsini, o’zining individual-psixologik xususiyatlarini, ruhiy jarayonlarning rivojlanganlik darajasini, o’quv faoliyatini boshqa xususiyatlarini o’rganish, ta’riflash, yondashish imkonini berishda yuzaga chiqadi. Diagnostik metodikalar bir-biri bilan bog’liq bo’lish, bir-birini to’ldirishi bu tamoyilning asosiy tadbirlaridan biridir.

8.Diagnostikaning shaxs rivojlanishining kelajagini, oqibatlarini oldindan ko’ra olish (prognoz qilish) imkonini bera olish. Har qanday psixologik-pedagogik diagnostika shaxsning kechagi yoki bugungi kundagi rivojlanish darajasini, o’quv jarayonining tashkil qilinganlik darajasini ko’rsatib berish bilan cheklanib qolmasligi lozim. Diagnostik jarayonida o’rganilayotgan ob’ektning kelajagi, ertangi kuni ham taraqqiyot tendensiyalari, ham ma’lum omillar ta’sirining oqibatlari ochib berilishi kerak. Shu holdagina prognoz mohiyatidan kelib chiqqan holda ta’lim-tarbiya jarayonida yo’l qo’yiladigan xatolar, shaxs taraqqiyotidagi ko’zga tashlangan kamchiliklarni bartaraf qilish, to’g’ri yo’lga solish imkoniga ega bo’lamiz.

Shu sababdan psixologik-pedagogik diagnostika metodlarining prognostic bo’lishi eng muhim talablardandir.

Nazorat savollari

1.Psixologik-pedagogik diagnostikaning qo’llanilishi?

2.Diagnostika qo’llanishida ahamiyatga ega bo’lgan sohalar?

a) ta’lim-tarbiya nazariyasi metodikasi

b)boshqarish nazariyasi va amaliyoti

v)ijtimoiy psixologiya

g)pedagogik psixologiya va hokazo

3.Psixologik va pedagogik yo’nalishlarga asosan nimalar kiradi?

a)tarbiyalanganlik darajasini aniqlash

b) ijtimoiy pedagogic- psixologik diagnostika

4. Psixologik va pedagogik diagnostikaning asosiy tamoyillarini ko’rsatib o’ting.

3-MAVZU : PEDAGOGIK DIAGNOSTIKANING UMUMIY TAMOYILLARI

REJA:

1.Pedagogik diagnostika-kuzatuv metodi

2.Baho shkalasi

3.Pedagogik diagnostikaning so’roqlash metodi

4.Pedagogik diagnostikaning test metodi

5.Pedagogik Diagnostikadan xulosalar

Pedagogik diagnostika-kuzatuv metodi:Pedagogik diagnostikada kuzatuv uslubi o’quvchining o’qishga munosabatini,ma’suliyatini , bilimiga intilishini aniqlaydi.Tabiiyki, o’quvchidagi bunday xislatlarni belgilashda uning xarakteri, xulqi,butun ijtimoiy jihatlariga katta ahamiyat beriladi.Chunki o’quvchining bilim va ko’nikmalarini attestatsita qilishda shaxsiy,oilaviy,axloqiy ko’rsatkichlari muhim rol o’ynaydi.

Baho shkalasi:Baho malakasi ham bola shaxsini ,uning o’qishga munosabatini to’g’ri belgilashdagi muhim omilidir.Uni pedagog olimlar turli davrda turlicha ifodalaganlar.Masalan, bolalarning mashg’ulotlar paytidagi qiziqishlari darajasi ni 1978-yilda AQSHlik olim Oini Fittaku quyidagi shkala bo’yicha aniqlashni taklif etgan edi.

Shuning uchun ham,maktab o’quvchilarining foydali ish koeffitsenti bola olgan baholar bilan belgilanadi .

Past ko’rsatkich olgan o’quvchiga ko’proq e’tibor berish lozim.Lekin asosiy e’tibor yaxshi va a’lochi o’quvchiga qaratiladi.

Ustiga ustak o’quvchi 13-15 yoshida o’ziga kattalardek muomila qilishni talab qiladi . Lekin o’quvchilarning ayrimlari boladagi bunday psixologik kayfiyatlarni hisobga olmay ,unga bola,sub’ekt sifatida qaraydilar.Aynan mana shu sababli o’qituvchi va o’quvchi o’rtasida ixtilof kelib chiqadi.

Pedagogik diagnostikada so’roqlash metodi

Mazkur uslub pedagogik diagnostikada qadim – qadimdan qo’llanilib kelinadi.U deyarli o’qish, o’qitish jarayoni boshlangandan buyon mavjud.

Agar diagnostikaning kuztish usulida bolaning axloqiy-ma’naviy tamoyillari ,munosabati,qiziqishi , fikrlash doirasi o’rganilgan bo’lsa , suhbat , savol-javob ko’proq axborot to’plash imkoniyatini beradi.Bunda u yoki bu shaxs to’g’risida ob’ektiv yoki sub’ektiv ma’lumot olish imkoniyati mavjud.

Axborot- og’zaki,yozma standartlashtirilgan , yakka , guruhlarga bo’lingan holda bir yoki bir necha bor so’rash sasosida to’planadi.

Pedagogik diagnostikaning test metodi.Odatda tekshiruvchi tomonidan amalga oshirilgan barcha nazorat shakl va uslublari ham testga kiradi.Nazoratning test uslubi ilmiy asoslarga ko’rilgan bo’lib , u ma’lum talab, qonun-qoidalar zaminida olib boriladi.Test asosan psixolog olimlar tomonidan ishlab chiqilgan va amaliyotga tavsiya etilgandir.Test pedagogik diagnostika metodlari orasida eng qulay hisoblanib , u har jihatdan sifatli ma’lumot berishi bilan ajralib turadi.

Test sinovi muntazam takomillashib boradi.Unga turli bosqichlarda turlicha ta’rif berib kelingan . Masalan,nemis olimi Linert “ Test shaxsning turli holatlarini , shaxsiy xususiyat,,imkoniyat va qobilyatini aniqlovchi ilmiy metoddir”deb ta’riflaydi . Test usuli chinakamiga pedagogik diagnostika metodi bo’lib, u o’quv jarayonining pirovard natijasini ob’ektiv aniqlab berishga qodir mezondir.U doimo tahlil asosiga ko’rilib ,aynan shu xususiyatiga ko’ra , pedagogik jarayon natijalarining takomillashib borishiga yordam beradi.Ayni paytda testlar ta’limiy xulosalar bilan birga ,texnalogik vaziyatni, istiqbolini ,harakat yo’nalishini ham belgilab beradi.Shunga ko’ra testlar quyidagilarga bo’linadi;

1. 
   Ta’limiy muvaffaqiyatlarni aniqlaydigan test;
   
2. 
   Shaxs taraqqiyoti va uning imkoniyastlarini belgilaydigan test
   
3. 
   Intellektni aniqlaydigan test
   
4. 
   Umumiy natijani belgilaydigan test
   
5. 
   Muayyan hududda , maktabda u yoki bu fanni o’qitish samaradorligini ko’rsatuvchi test
   
6. 
   Professional kasbga moyillik layoqatini,shaxsning funksional imkoniyatlarini aniqlovchi test
   
7. 
   Shaxs psixologiyasini ochib beruvchi test
   
8. 
   Shaxsning yo’naltiriganligini belgilovchi test
   
9. 
   Shaxsning qiziqishi , moyilligini aniqlab , shu sohani takomillashtirishga yordam beruvchi test
   
10. 
    Klinik test va h.k.
    

YUqorida bayon etilganidek ,test ham baholash , ham pedagogik diagnostika hisoblanadi.O’quvchilar bilimini bu usulda baholash 1930-yilda boshlangan.Lekin keying paytlarda u keng joriy qilinmoqda . Istiqbolda o’quvchilar bilimini baholashda test, reyting tizimi ustuvor bo’lib qoldi.5 ballik baholash tizimi o’quvchini har tomonlama baholashga noqulayligi uchun ,undan voz kechish fikridamiz.Test imkoniyatlarini bayon ettirishni davom ettiramiz.

Amaliyotda o’zlashtirishga qaratilgan testlar tobora ko’ptoq o’rin olib bormoqda .O’zlashtirilga qaratilgan testlar:

• 
  Mayyan predmetni o’zlashtirishga qaratilgan testlar
  
• 
  O’zbek tilini o’zlashtirishga qaratilgan testlar
  
• 
  Chiroyli yozuvni belgilashga qaratilgan testlar
  
• 
  O’qish tezligi va texnikasini baholovchi testlar
  
• 
  So’z boyligini aniqlovchi testlar
  
• 
  Bolaning rivojini va maktabga tayyorligini aniqlovchi testlar
  
• 
  Bolaning intellectual faoliyatini aniqlashga qaratilgan testlar
  
• 
  Bolaning didaktik ko’nikma va malakasini belgilovchi testlar va h.k
  

O’zlashtirish nima va u qanday aspektlarda namoyon bo’ladi?

1)O’zlashtirish bu-o’quvchining fanlarni o’qib, o’rganishda erishgan natijalari.

2)O’zlashtirish bu- o’quvchiga maktab, demakki, davlat va jamiyat tomonidan qo’yilgan talabga erishish

3)O’zlashtirish o’quvchining muayyan davrda qilgan mehnatining yakunidir.

Ma’lumki , ta’lim markazida inson, shaxs turadi va barcha ta’limiy jarayonlar uning qobilyati , imkoniyati , ehtiyojiga qaratiladi.Pedagogik diagnostikada esa ana shu intilish, mehnat, faoliyat samarasini ham ijobiy , ham salbiy jihatdan baholab berad

Test asosida o’quvchi o’zslashtirishini aniqlash pedagogik diagnostikaning metodi ekanligini yuqorida bayon etgan edik. Egallagan bilimlarni qiyoslash , solishtirish, samaradorlikni, kamchilik va nuqsonlarni belgilashda uning imkoniyati nihoyat darajada katta.UNi umumiy o’rta ta’lim maktablarida qo’llash ta’limni ta’limni takomillashtirish ishiga katta naf keltiradi.

Oli Kyuforker maktabda amalga oshiriladigan testni 3 ko’rinishga bo’ladi. Ular quyidagilar :

a)o’zlashtirishni muayyan bir davr ichida aniqlovchi test(masalan , turli sertifikatlar olish uchun topshirilgan test)

b)o’quv qo’llanmasining ma’lum bir qismi, bo’lim, bobda olingan axborotni qay darajada o’zlashtirilganligini aniqlovchi test

v) o’quv dasturi yoki darsligidagi bir qism mashg’ulotlar o’tkazilganidan keyingi o’quvchi o’zslashtirishidagi yutuqlar va nuqson tamoyillarini aniqlash testi

Pedagogik diagnostikaning o’lchovi, ishonchlilik koefitsenti mukammal va eshonchli bo’lmog’i uchun;

• 
  Qayta testdan o’tkazish metodi
  
• 
  Ikkiga bo’lgan holda paralelli testni amalga oshirish ,shu orqali olingan ma’lumotning ishonchliligini tekshirish mumkin.
  

Aniqlik, ishonchlilikni tekshirish maqsadida 4 xil usul qo’llaniladi.Ular:

• 
  Mazmun tasdig’I;
  
• 
  Har xil uslublar bilan olingan natijalarni bir xil ko’rsatkichga olib kelish tasdig’I
  
• 
  Tahlil natijalarini mos kelish tasdiglash.
  
• 
  Loyihalashning tasdig’idan iboratdir
  

Pedagogik diagnostiikada amal qilayotgan test sinovlari hududiy diagnostikani yo’lga qo’yishda ham katta imkoniyat va qulayliklarga ega / Masalan keying yillarda oily o’quv yurtlariga talabalar qabul qilish bo’yicha amalga oshirilayotgan test sinovlari natijalari xulosalariga ko’ra quyidagi aniq va ishonchliu tahlillarga osongina ega bo’lishi mumkin . Bu test sinovlaridan bizga :

• 
  Qaysi tuman maktablarida qaysi o’quv fani qay ahvolda o’qilayotganligi ma’lum bo’ladi
  
• 
  Pirovard natijada Vatanimiz sarhadlarida ki, qanday ishlayotganligini ,kim qanday o’qiyotgani ma’lum bo’ladi
  
• 
  Shaxsning o’zs kamchilik va xulosalarini belgilab olishga , qaysi yo’nalishda ko’proq ishlash lozimligini aniqlashga yordam beradi.
  

Pedagogik diagnostikaning ta’lim sohasining istalgan sohasini tahlil qilishda ham oriy etish mumkin. Masalan Xalq ta’lim vazirligi hududiy boshqarma hamda bo’limlari faoliyatini uzoq yillardan beri 15 yo’nalish bo’yiocha aniq tahlil etib bormoqda.Tahlil natialari esa har qanday baxs va munozaralardan holidir.

Maqsad esa bitta –kamchilik va nuqsonlardan to’g’ri amaliy xulosa chiqarish,faoliyatning asosiy va to’g’ri y’nalishini belgilab olish va ilarni bartaraf qilishda sabot bilan ishlashdan iboratdir.

Pedagogik diagnostikadan xulosalar

• 
  Yillik va istiqbolli rejalari tuzishda qaysi masalarga ko’proq e’ibor berishni ongli ravishda belgilab beradi
  
• 
  hammaga nisbatan adolatli bo’lish –shaxsiy munosabatlar bilan sinov natijalarini chalkashtirib yuorilmaganida eng ishonchli xulosalar beradi
  
• 
  o’quvchi tomonidan butun o’quv kursining qay darajada o’zlashtirib olganligini to’g’ri baholab beradi
  
• 
  o’quvchi va o’qituvchi faoliyatidagi tipik xato va nuqsonlarni ishonchli tarzda ochib beradi.
  

Demakki, kelgusida faoliyatni qanday belgilash kerakligi ayon bo’ladi.Pedagogik diagnostika faoliyat oynasidir.

Tajriba-sinov ishlari nima uchun kerak va u qanday amalga oshiriladi?

Yuqorida bayon etganimizdek, ta’lim tizimidagi barcha islohotlar Prezidentimiz Islom Karimovning “Barkamol avlod-O’zbekiston taraqqiyotining poydevori”kitobi, “Ta’lim to’g’risidagi “qonun ,”Kadrlar tayyorlash Milliy dasturi “ talablari asosida amalga oshirilyapti.

Nazorat savollari

1.Pedagogik diagnostika –kuzatuv metodini izohlang?

2.Baho shkalasi qanday amalga oshiriladi?

3.Pedagogik diagnostikada so’roqlash metodi qanday ahamiyatga ega?

4.Pedagogik diagnostikaning test metodini o’tkazishdan maqsad nima?

5.Pedagogik diagnostikadan xulosalar orqali nimani aniqlash mumkin?

4-Mavzu: Maktabgacha ta’limda pedagogik diagnostikaning ilmiy asoslari.

Reja:

1. Pedagogik diagnostika - boshqaruv ma’lumotlarini olishning muhim vositasi sifatida.

2.Diagnostika va o’zini-o’zi diagnostika qilish.

3. Pedagogik diagnostika darajalari va tamoyillari.

4. Pedagogik diagnostika (tashxis qilish) texnologiyalari.

Diagnostikaning an’anaviy tizimi tizimsizlik, to’liqsizlik, monofunksionallik, diagnostika passiv usullarining ustuvorligi , tashxislarning zamonaviy emasligi, taxminiy tanlash va elementlarning ilmiy asoslanmaganligi va shu kabi kamchiliklarga ega. Shu sababli zamonaviy diagnostika qilish tizimi an’anaviy tizimdan keskin farqlanadi.

6.3. 1- jadval

№	Qiyoslash uchun parametrlar	Diagnostikaning an’anaviy tizimi	Diagnostikaning zamonaviy tizimi
1	Maqsad	Dalillarni keltirish	Jarayonni o’zaro aloqa vositasi sifatida har tomonlama o’rganish,yoki aniq,tezkor tizimli ma’lumotlarni olish
2	Mazmuni	Alohida belgilarni kesim ko’rinishida baholash	Jarayonni yoki holatni tezkor o’rganish va baholash,tartibga solish va korreksiyalash
3	Diagnostika vazifalari	Shaxsiy diagnostika	Ma’lumotga oid, baholovchi, yo’naltirilgan, tahliliy, shaxsiy diagnostik,korreksion
4	Diagnostika pog’onalari	Diagnostikaning pog’onasi-tizimlilik	Diagnostikaning 3 ta pog’onasi mavjud: komponentli, tuzilmaviy,tizimli
5	Diagnostika usullari: a) pedagogik xulq-atvoriga “aralashish” darajasi bo’yicha; b) diagnostika jarayonida pedagogning ishtirok etish darajasi bo’yicha:	Passiv (savolnoma o’tkazish, test sinovi,suhbat,kuzatish, hujjatlarni tahlil qilish, chetdan ma’lumot yig’ish va h.k.) Sub’ektiv yoki to’g’ri (o’zini-o’zi baholashning ustuvorligi) Tezkor,qisqa muddatli (alohida harakatlar tahlili)	Passiv va faol usullarning uyg’unlashuvi (diagnostik tajriba-sinov, maxsus holatlarni vujudga keltirish va h.k.) Ob’ektiv yoki tegishli (mustaqil tasvirlar usuli) Uzoq muddatli ( xulq-atvor, holatlar tahlili)
6	Diagnostikaning natijaviylik ko’rsatkichlari	O’lchamlarning tasodifiy tanlanishi; to’liqsizligi; statiklik; tashxisning noaniqligi; ko’p vazifalilik.	Parametrlarning ilmiy asoslanishi; tizimlilik; dinamiklik;tashxisning tezkorligi va aniqligi; “harakatdan keyingi ta’sir” yarim vazifalilik

Pedagogik diagnostika – boshqaruv ma’lumotlarini olishning muhim vositasi sifatida.

Asl diagnostikadan tashqari ikkinchi muhim diagnostik mexanizm – bu monitoringdir.

Monitoring – tizimli diagnostika, olingan natijalarni standart natijalar bilan solishtirish, chetlashishlarni aniqlash, tahlil qilish, daraja va sabablarni baholash, asosiy qarorlarni qabul qilish, qabul qilingan choralarning natijaviyligini baholash va korreksiyalashdir.

Ekspertiza- eng murakkab va qiyin diagnostik mexanizm bo’lib, unda diagnostika va monitoring alohida o’rin egallaydi. Ekspertizaning muhim usullariga kuzatish,

• 
  Pedagoglarning umummaktab va individual metodik ishlari bilan o’z ustida ishlashi va rivojlanishi, dunyoqarashini boyitish ishlarining uzviy bog’liqligini ta’minlash;
  

• 
  Maktab ichki boshqaruvi tizimining muhim va tarkibiy qismi bo’lib hisoblangan ta’lim muassasasida metodik ishlarning muqobil rejalashtirilishini ta’minlash;
  

• 
  Har bir ta’lim muassasasi uchun muqobil mualliflik metodik tizimni loyihalashtirish va joriy qilish.
  

Demak , diagnostika va o’zini- o’zi diagnostika qilish zamonaviy diagnostika har bir pedagog va rahbarning faoliyatiga aniqlik kiritadi, ularni ta’lim- tarbiya va metodik jarayonni jadallashtirishga qaratilgan ko’pgina amaliy vazifalarni hal qilishga yo’naltiradi.

Diagnostika qilish boshqaruv piramidasini ag’darib tashlaydi va pedagog shaxsini uning kasbiy ehtiyojlari va talablari bilan birga birinchi ustunga chiqaradi.

Rahbarlar, pedagoglar va o’quvchilar faoliyatining diagnostikasi va o’zini-o’zi diagnostika qilish muammolari boshqaruv, ta’lim-tarbiya berish hamda o’qituvchi va rahbarlarning malakasini uzluksiz oshirish tizimi bilan bog’liq masalalarni yechishda o’ta dolzarb va ahamiyatli bo’lib hisoblanadi. Diagnostika bolalar va pedagog kadrlar bilan ishlarni tashkil etishda, ularni rivojlantirish va metodik ishlar tizimining samaradorligini oshirishda ilmiy yondashuvni ta’minlaydi.

O’z- o’zini tahlil qilish uchun savollar:

• 
  An’anaviy diagnostikaning asosiy kamchiliklari nimada?
  

• 
  Zamonaviy va an’anaviy diagnostika tizimlarining farqi nimada?
  

• 
  Boshqaruv tizimida asosiy diagnostik mexanizmlarning ahamiyatli xususiyatlari nimada?
  

• 
  Metodik ishlarni tashkil etishda diagnostik yondashuv qanday ahamiyatga ega?