Urganch davlat universiteti tarix fakulteti

Elektron tartibda sud va ijro ishini yuritishning zamonaviy shakl va usullarini joriy etish. Fuqarolik sudlariga axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini joriy etish va ulardan keng foydalanishga qaratilgan huquqiy hujjatlar ijrosini ta’minlash va shu asosda fuqarolik sudlov tizimini yanada takomillashtirish maqsadida 2013 yilda «ESUD» Elektron sudlov axborot tizimi (ESAT) ishlab chiqildi va joriy etildi. Ayni paytda yaratilgan milliy elektron axborot tizimining sud buyrugini chiqarish qismi fuqarolik ishlari bo‘yicha Toshkent shahar va Toshkent viloyatining tumanlararo sudlarida samarali kullanilmoqda.

SHu bilan birga, tizim orqali sudlar da’vo arizalari, shikoyatlar, iltimosiomalar va boshqa hujjatlarni jismoniy va yuridik shaxslardan elektron ravishda qabul qilishlari, ularni qayta ishlashlari va protsess ishtirokchilariga turli xatlar, chakiruv kogozlari va boshqa hujjatlarni elektron ravishda yuborishlari, sud faoliyatiga doir turli hisobotlar va ma’lumotlarni avtomatik ravishda shakllantirishlari mumkin. O‘z navbatida fuqarolar shaxsan sud organlariga bormasdan, sudlarga elektron ravishda murojaat yuborishlari, sud protsessini kuzatib borishlari va suddan turli hujjatlar va ma’lumotlarni elektron tarzda olishlari mumkin.

Sudlar faoliyatiga zamonaviy axborotkommunikatsiya texnologiyalarini keng joriy etishning maqsadi va afzalliklari quyidagilarda ko‘rinadi:

birinchidan, sudlarga murojaat qilish soddalashtiriladi;

ikkinchidan, sudlarda elektron hujjat almashinuvi yo‘lga qo‘yiladi va texnik ishlarga sarflanadigan vaqt tejaladi;

uchinchidan, taraflarning sudga tashrif buyurmasdan turib, aloqa tizimi orqali ariza, shikoyat va da’vo arizalarini va boshqa murojaatlarni elektron tizim orqali sudga topshirish va uning natijasidan xabardor bo‘lish imkoniyati yaratiladi;

to‘rtinchidan, taraflar sud majlisining vaqti va joyi to‘g‘risida o‘z vaqtida elektron shaklda xabardor qilinadi;

beshinchidan, sud majlisi bayonnomasi va boshqa protsessual hujjatlarni tayyorlashda qulayliklar tug‘diradi.

oltinchidan, sudlarda hisobotlarni yuritishda qulaylik yaratiladi, shuningdek, uning aniqligi ta’minlanadi;

ettinchidan, sud qarorlarini taraflarga va ijro departamentlariga elektron shaklda yuborish imkoniyati yaratiladi.

SHuningdek, respublikamizda Sud ijro departamenti tomonidan «IJROVARAQA» tizimi ham ishga tushurilishi kutilmoqda. Bunda qabul qilingan sud qarorlari elek­tron tizim orqali ijro ish yurituviga kelib tushadi. Bu, uz navbatida, sud ish yurituvi va ijro ish yurituvi o‘rtasida hujjat aylanishini avtomatlashtirish hamda ijro ish yurituvini tez va samarali yakunlash imkonini beradi.

Sudlar faoliyatida axborot texnologiyalardan foydalanish samaradorligining huquqiy va ijtimoiy-iqtisodiy bahosini kelajak ko‘rsatadi. Lekin, sud tizimida axborot texnologiyalaridan foydalanish natijasida olingan dastlabki xulosalar ijobiy ekanini alohida e’tirof etish lozim. Bu, o‘z navbatida, ushbu islohotlarni jadal sur’atlarda davom ettirish lozimligini anglatadi.