Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geodeziya, kartografiya va geografiya kafedrasi

Kurs loyihasining maqsadi va vazifasi
: Ushbu kurs loyihasidan asosiy 
maqsad shartli belgilar va masshtablarning turlari va ularni karta va planlarda 
maqsadli qo’llanilishini mukammalroq o’rganishdan iborat. Oldinga qo’yilgan 
maqsaddan kelib chiqqan holda kurs loyihasi oldiga quyidagi vazifalar qo’yiladi: 
1. Topografik shartli belgilar xususiyati va vazifasiga ko’ra turlarini yoritib 
berish. 
1. Joy rel’efini topografik kartalarda tasvirlanishini ko’rsatish.
3. Masshtab va ularning turlari haqida ma’lumot berish.
4. Yirik, o’rta va mayda masshtabli kartalar yaratilish tarixini bayon qilish. 
Kurs loyihasining predmeti:
Ushbu kurs loyihasining predmeti
 
karta va 
planlardan foydalangan holda shartli belgi va masshtablarni qo’llanilishini 
o’rganishda o’z ifodasini topadi. 
Yer yuzidagi geografik va chiziqlari ellipsoid ob’ektlarning kontur yoki 
shar sirtiga tushiriladi, ya’ni yer yuzining gorizontal proeksiyasi hosil qilinadi. 
Bu proeksiya ma’lum matematik qonun asosida tekislikka tushiriladi, bunda 
dastlab, meridian va parallellar to‘ri, ya’ni kartografik to‘r chiziladi. So‘ngra 
kartografik to‘r ma’lum darajada kichraytirilgan geografik ob’ektlar bilan 
to‘ldiriladi. Demak, 
karta
- yer yuzining ellipsoid sirtidagi gorizontal 
proeksiyasining qog‘ozda kichraytirilgan tasviridir. 
Plan
- yer yuzining yassi deb qabul qilingan bo‘lagining tekis sathiy yuzaga 
tushirilgan gorizontal proeksiyasining qog‘ozdagi kichraytirilgan tasviridir.
Plan bilan karta o‘rtasidagi asosiy farq:
1.
Karta
-yer yuzining va uning ayrim katta qismining sferik yuzaga 
tushirilgan proeksiyasining qog‘ozdagi kichraytirilgan tasviri; plan esa yer yuzi 
kichik 
qismining 
tekislikdagi 
gorizontal 
proeksiyasining 
qog‘ozdagi 
kichraytirilgan tasviridir.
1.Planda joydagi chiziqlarning uzunligi, ob’ektlar konturlarining maydoni va 
yo‘nalishlar orasidagi burchaklar to‘g‘ri tasvirlanadi, kartada esa ularning tasvirida 
ma’lum xatolar ro‘y beradi. 
3. Planning masshtabi uning hamma qismida bir xil bo‘ladi; ya’ni planda 

---

4 
masshtab o‘zgarmaydi, kartada esa masshtab kartaning turli qismlaridagina emas, 
hatto bir nuqtadan chiqadigan turli yo‘nalishlar bo‘yicha ham o‘zgarib boradi.
4. Karta ma’lum