Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geodeziya, kartografiya va geografiya kafedrasi


Metrik o‘lchovlar sistemasida kartalarni masshtabi (1.1.2-jadval)



Download 1,09 Mb.
Pdf ko'rish
bet6/16
Sana25.02.2022
Hajmi1,09 Mb.
#464977
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16
Bog'liq
kurs ishi javlon

 Metrik o‘lchovlar sistemasida kartalarni masshtabi (1.1.2-jadval) 
Kartani 
sonli 
masshtabi 
Kartani 
nomi 
Kartadagi 1 
sm. oraliqqa 
joyda to‘g‘ri 
keladigan 
masofa 
Kartadagi 1 sm
2

yuzaga joyga 
to‘g‘ri keladigan 
maydon 
Joydagi 1 
km 
masofaga 
kartada 
to‘g‘ri 
keladigan 
oraliq 
1:5000 
Besh mingli 
50 m. 
0,0025 km
2

0,25 
20 sm. 
1
Мубораков Х Геодезия Т, “ Чўлпон “ 2007



ga 
1:10000 
o‘n mingli 
100 m. 
0,010 km
2

1 ga 
10 sm. 
1:25 000 
Yigirma besh 
mingli 
250 m. 
0,0625 km
2

6,25 
ga 
4 sm. 
1:50 000 
Ellik mingli 
500 m. 
0,25 km
2

25 ga 
2 sm. 
1:100 000 
yuz mingli 
1 km. 
1,0 km
2

100 ga 
1 sm. 
1:200 000 
Ikk yuz mingli 
2 km. 
4,0 km
2

400 ga 
5 mm. 
1:300 000 
Uchyuz mingli 
3 km. 
9, 0 km
2

900 ga 
3,3 mm. 
1:500 000 Besh yuz mingli 
5 km. 
25,0 km
2

2500 ga 
2 mm. 
1:1000 000 
Bir millionli 
10 km. 
100,0 km
2

10 000ga 
1 mm. 
Katta o‘lchamdagi (razmerdagi) karitalar ko‘p varaqlarda alohida-alohida 
tayyorlanadi. Karitani varaqlarga bo‘lish sistemasiga razgrafka va ularni ma’lum 
sistema (tartib) bo‘yicha belgilanishiga nomenklatura deyiladi.
Karitani masshtabi
.
Generalizatsiyaga masshtabni ta’siri shunda namoyon 
bo‘ladiki, ancha yirik tasvirdan mayda tasvirga o‘tishda tasvirlanayotgan hududni 
o‘lchamlari qisqaradi. (Masalan, yer yuzasidagi 1 km
2
maydon 1:1 000 masshtabli 
karitada 1 m
2
, 1: 10 000 masshtabda 1 dm
2
, 1:100 000 masshtabda 1 sm
2
va 
nihoyat 1:1 000 000 masshtabli karitada esa atigi 1 mm
2
ga teng bo‘ladi xolos).
Ancha mayda masshtabda asos qilib olingan yirik masshtabli karitada bo‘lgan 
hamma mayda-chuyda detallarni va tafsilotlarni tasvirlash mumkin emas, shuning 
uchun ularni saralash, umumlashtirish, qolganlarini chiqarib tashlash zarur bo‘ladi.
Kartani masshtabini qisqarishi bilan, fazoviy qamrab olish oshadi, u ham 
generalizatsiyaga ta’sir qiladi, yirik masshtabli kartalar uchun muhim bo‘lgan 
ob’ektlar (masalan, maxalliy orientrlar) mayda masshtabli kartalarda o‘z 
ahamiyatini yo‘qotadi va shunday ekan ular chiqarib tashlanishi lozim. 



1.1.2-rasm. (mayda masshtabli xaritalar)
Masshtab o‘zgarishi bilan aholi punktlarini generalizatsiya qilish misolida 
alohida ob’ektlarni ularni jamlovchi belgilar bilan almashtirish:a- alohida binolar 
(masshtab 1: 10 000); б- kvartallar (masshtab 1: 50 000); в- umumiy kontur 
(masshtab 1: 300 000); г-punson (masshtab 1: 1 000 000) 
Masshtablar sonli, chiziqli va ko‘ndalang bo‘ladi. Sonli masshtab – kasr, uni 
surati – bir, mahraji – joydagi chiziqlar ularni plan (karta)da tasvirlashda qancha
1.1.3- rasm (Ko’ndalang masshtab aniqligi) 
marotaba kichraytirilgani darajasidir. Har qanday plan (karta) varog‘ida uni 
masshtabi yozib ko‘rsatiladi: 1:1000; 1:2000; 1:5000; 1:10000; va x.k. 
Chiziqli masshtab
sonli masshtabni grafik tasviri. U karta varag‘ini janubiy 
ramkasi ostida chizib ko‘rsatiladi. Chiziqli masshtabni amaldagi aniqligi 0,5 mm 
tashkil qilib ko‘z bilan chamalab aniqlanadi. Grafik ishlar aniqligini yanada 
oshirish uchun ko‘ndalang masshtabdan foydalanadi.
BDE va Bde Δ- lar o‘xshashligidan yozamiz. de/DE = Bd/BD yoki



de = (Bd/BD) DE; DE =AB/n; Bd=BD/m bularni oldingi formulaga qo‘yib 
topamiz de = AB:100 ya’ni uni asosini AB ni 0,01 =qismiga teng, ya’ni 
ko‘ndalang masshtab eng kichik kesmli de=Ab:100 ya’ni uni asosi AB ni 0,01 
xissasiga teng. Kishi oddiy ko‘z bilan kartada 0,1mm kesmni ajrata oladi. Shundan 
kelib chiqib masshtab aniqligiga kartadagi 0,1mm ga joyda to‘g‘ri keladigan 
gorizontal chiziq uzunligi qabul qilingan. Shunda 1:2000 masshtab aniqligi 0,2m ; 
1:5000-0,5m; 1:10000-1m va x.k. 

Download 1,09 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   16




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish