Urganch davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti geodeziya, kartografiya va geografiya kafedrasi

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Generalizastiya darajasi 1:100 000 masshtabli kartaga qaraganda 30—40% 
ko’pdir. Suv ob’ektlari imkoni boricha to’liq beriladi. 1:1000 000 kartada rel’ef 
gipsometrik yo’l bilan tasvirlanadi. Barcha sobiq Ittifoq kartalari 3 ta balandlik 
shkalasi bo’yicha bo’linib, ularda 400 metrgacha bo’lgan joylar tekislik deb qabul 
qilinib, har 50 metrdan gorizontallar o’tkazilgan. 
Tog’li joylarda esa gorizontallar ҳar 100 metrdan, baland tog’larda ҳar 
200 metrdan o’tkaziladi. Bu kartani yaratishdagi muharrirning asosiy vazifasi ishni 
kameral sharoitda bajarishdan iborat. Shuning uchun bu vazifani kartografiya 
korxonasida bosh muharrir yoki karta muharriri olib boradi. Bosh muharrirning 
vazifasi 2 bosqichdan iborat bo’lib, 1-bosqich tahririy tayyorgarlik ishlari bo’lsa, 
2-chisi tahririy tuzish ishlaridir. Bunga asosan qo’shimcha manbalardan 
foydalanib, asosiylarini aniqlanadi va muharrirlik plani yozilib, murakkab bo’lgan 
kartalarni namuna tarzda chizib ko’rsatiladi. Asosiy manba 1:500 000 masshtabli 
kartalardir. Lekin ular eskirib qolsa, 1:200000 va 1:100 000 dan ham foydalaniladi.
 
Muҳarrirlik plani hamma hududga va uning murakkab qismlari uchun ham 
yozilib, manbalar asosiy, qo’shimcha va yordamchilarga bo’lib, maxsus sxemaga 
kiritiladi. So’ng 
ulardan foydalanish jarayonining sxemasi tuziladi. Maxsus 
sxemalarda ba’zi hududlar uchun obzor-topografik sxema chizilishi ko’zda 
tutilgan. Axoli yashash joylari ahamiyatiga ko’ra ko’rsatilishi kerak. 

---

13 
Maxsus namuna sifatida alohida karta bosh muharrir rahbarligiga tuziladi. 
Ularning boshqa obzor-topografik kartalardan farqi shundaki, nashr qilish 
originallari bir necha variantlarda nashr qilinadi. Chunki bir xil masshtabda barcha 
geografik elementlarni tasvirlab bo’lmaydi. Shuning uchun rel’ef gipsometrik yo’l 
bilan alohida otmivkasiz tasvirlanib, deyarli bir xil rangda beriladi. U har xil 
mavzuli kartalar tuzishda foydalaniladi. Otmivka va gipsometrik usulda tuzilgan 
kartalar tabiiy geografik kartalar tuzish uchun asosiy manba bo’lib hizmat qiladi. 
Qo’shimcha manba sifatida kosmik suratlardan ham foydalansa bo’ladi. 
Ularni 1:1 mln masshtabda proeksiyalab, fotokarta sifatida nashr qilish ham 
mumkin. AQSh, Angliyada shunday kartalardan ko’plab foydalaniladi.