Urganch davlat universiteti «kimyoviy texnologiyalar» kafedrasi

Mavzu 9.Termoplastik materiallarni payvandlash jarayoni va

uning mohiyati.
Reja:

1.Termoplastik materiallarni payvandlash usullari.

2.Payvand chok turlari va xususyatlari.

Termoplastik materiallarni payvandlash usullari

Plashchlar tayyorlash uchun polivinilxlorid, polietilen va poliamid plyonkali materiallar keng qo’llaniladi. Ular suvga chidamli, elastik, yumshoq va arzon. Maxsus kiyimlar, kurtka va paltolar tayyorlash uchun ustiga polivinilxlorid qoplangan ipgazlama, sintetik tolali material yoki trikotaj polotnosi ishlatiladi. Ularni ip bilan ulashda choklar pishiq chiqmaydi; pressda presslash mumkin emas, shuning uchun yelimlab ulab bo’lmaydi. Shuning uchun payvandlash usulidan foydalaniladi.

Termoplastik material ma’lum temperaturagacha qizdirilganda yuksak elastik holatdan yopishqoq cho’ziluvchan holatga o’tadi, ma’lum kuch ta’sir ettirilib, sovutilsa, payvand chok hosil bo’ladi.

Payvandlashning 3 xil usuli bor: qizdirib payvandlash, yuqori chastotali tok va ultratovush bilan payvandlash.

1-usul. Materialning ulanadigan joyi kontakt yo’l bilan qizdiruvchi asbobda qizdirib yumshatiladi, keyin sovutiladi. Qizdirgich har xil o’lchamli elektr asbob. Bu usul uchun Germaniyaning "Pfaff" firmasining 8300 kl. mashinasi qo’llaniladi. Plyonka issiq asbobga yopishmashgi uchun orasiga sellofan, kalkaga o’xshagan qog’oz va ftoroplastning yupqa plyonkasi (teflon) qoyiladi.

2-usul. Yuqori chastotali tok bilan payvandlashning 2 xil usuli bor: parallel va ketma-ket.

Termoplastik material 2 ta elektr tok bilan qiziydigan metall plastinka orasiga joylashtirilib (elektrodlar) 2, tok yuqori chastotali generator 1 dan yuboriladi. Bunda elektr maydoni hosil bo’lib, polimerdagi qarama-qarshi zaryadli molekulalar siljib, muayyan ish bajaradi. Hosil bo’lgan issiqlik ta’sirida material yumshab payvandlanadi (3.2.5rasm, a).



3.2.5rasm. Termoplastik materiallarni payvandlash usullari.
Ikkinchi usulida payvandlanadigan materiallar 2 ta harakatlanuvchi elektrodlar (roliklar) 1 orasidan o’tkaziladi. Tok generator 3 dan beriladi (3.2.5rasm, 6). Parallel usuli polivinilxlorid plyonkali plashchlar tayyorlashda LGS—15 yuqori chastotali qurilma yoki OK1.2/C (PNR) payvandlash apparatida payvandlanadi. LGSP0,4 pressini ham ishlatish mumkin. Yuqori chastotali maydonda payvandlash tezlashadi (masalan, qalinligi 0,150,2 mm. bo’lgan plyonka 23 sekundda).

3usul. Ultratovush bilan payvandlab ulashda va bezak baxyaqatorlar bosish uchun ipsiz tikish BSHM mashinasi ishlatiladi. Termoplastik materialga ultratovush tebranishi va bosim ta’sir etadi. Ultratovush bir-biriga tegib turgan detallar orqali o’tib, tebranishning mexanik ta’siri va to’lqinlanish ta’sirida issiqlik hosil bo’lib, material payvandlanadi.

BSHM mashinasida quyidagi baxyaqatorlar hosil bo’la
di: \\\\\\\\, , , sssss, ******, ooooo, >»»».