Urganch davlat universiteti Kimyoviy texnologiyalar fakulteti Oziq-ovqat texnologiyasi yo’nalishlari uchun Mavzu: Kirish. Ilmiy bilim haqida tushuncha Fan: Ilmiy izlanish asoslari O’qituvchi: dots. Saparbayeva N. K

Barcha intellektual faoliyat ham intellektual mulk bo‘la olmasligi aniq. Inson fikrlaydi, uning hayolida behisob G‘oyalar, loyihalar tug‘iladi, lekin ularning hammasi ham hayotda amalga oshmay, qolib ketadi. Faqat boshqalar tomonidan ob’ektiv ravishda qabul qilinadigan, ya’ni o‘zining muayyan chegaralariga ega bo‘lgan g‘oya va fikrlargina mulk bo‘la olishi ravshandir.

• Barcha intellektual faoliyat ham intellektual mulk bo‘la olmasligi aniq. Inson fikrlaydi, uning hayolida behisob G‘oyalar, loyihalar tug‘iladi, lekin ularning hammasi ham hayotda amalga oshmay, qolib ketadi. Faqat boshqalar tomonidan ob’ektiv ravishda qabul qilinadigan, ya’ni o‘zining muayyan chegaralariga ega bo‘lgan g‘oya va fikrlargina mulk bo‘la olishi ravshandir.
• Intellektual faoliyatning keyinchalik qandaydir biror–bir ob’ektiv (moddiy) shaklda ifodalana oladigan natijalarigina intellektual mulk bo‘ladi deb aytish mumkin.
• Intellektual faoliyat odatda juda ko‘p qirrali bo‘lib, keng miqyosda o‘zgarib turishi mumkin. Butunjahon intellektual mulk tashkiloti (BIMT) quyidagilarni haqli ravishda o‘zining shiori deb e’lon qildi:
• Insoniyat dahosi jami san’at asarlari va ixtirolarning manbaidir.
• Bu asarlar insonga munosib hayot kafolatidir.
• Barcha turdagi san’at asarlari va ixtirolarni ishonchli himoyalash har bir davlatning burchidir.

7.2. Intellektual mulk ob’ektlarining tasnifi va tavsiflari.

Intellektual mulk ob’ektlarining har biri o‘ziga xos xususiyatlarga egaligi ravshan. Demak, bu ob’ektlarni huquqiy muhofazalash samaradorligining yuqori bo‘lishi uchun bu ob’ektlarning muayyan xususiyatlarini hisobga oladigan turli huquqiy himoya tartiblari zarur bo‘ladi.
Intellektual mulk ob’ektlarini ko‘rib chiqar ekanmiz, shuni qayd etish mumkinki, intellektual mulkda ob’ektlarning ikki guruhi alohida ajralib turadi: san’at bilan bog‘liq badiiy asarlar va sanoat tarmog‘i – xususan yangi buyumlar, tovarlar va texnologiyalarni ishlab chiqish va bozorga taklif etish bilan bog‘liq ob’ektlar.
Aynan ana shu vaziyatlar XX asrda jahonda umum qabul qilingan xalqaro huquqiy standartlar shakllanishiga olib keldi, shunga muvofiq intellektual mulk o‘z ichiga ikki asosiy huquqlar sohasini oladi:
● mualliflik va turdosh huquqlar, unga muvofiq ilmiy, adabiy, musiqiy, badiiy, fotografiya va audiovizual asarlarga huquqlar, shuningdek fonogramma ishlab chiqaruvchilar va ijrochilar, efir va kabel eshittirishlari tashkilotlarining huquqlari himoya qilinadi;
● sanoat mulki, u ixtirolar, foydali modellar, sanoat namunalari, shuningdek tovar belgilari va xizmat ko‘rsatish belgilari, tovarlarning kelib chiqish joyi, firma nomlariga huquqlarni o‘z ichiga oladi.