Urganch davlat universiteti jismoniy madaniyat fakulteti

Jismoniy tarbiyaning umumiy tizimi

Jismoniy tarbiya tizimining rivojlamshi jamiyatning moddiy va ma’naviy darajasi yetarli darajada yuqori bo'lishiga hamda ishlab chiqarish kuchlari va jamiyatning o’zaro munosabatiga ham bog’liq. Tizinmmg tashkiliy quwati, birinchi uavbatda, uning tashkil topishi, hayotda ishiashi va rivojJamshiga, unda davlatning qay darajada ishtirok etishi hamda jamiyat boshqaruvchi kuchlanga ham bog’liq.

Ibtidoiy ishlab chiqarish va ijtimoiy munosabatlaming alohida xususiyatlarini jismoniy tarbiyaning mehnat jarayom hamda tarbiyaning boshqa turlari bilan chambarchas aloqasi belgilab beradi. Sinfiy jamiyat vujudga kelgvmiga qadar jismoniy tarbiyani rivojlantirishga mehnatdan tashqari harbiy ish ham ta’sir o’tkazdi.

O’rta Osiyo ilm-fani va madaniyati tarixida qomusiy bilimlar sohibi Aba Ali ibn Sino eng muhim o’rinda turadi. U “Mo^5,tadil ravisbda va o’z vaqtida badantarbiya bilan shugVJamivchi odam buzilgan holatlar tufayli kelib chiquvchi kasalhklammg davosiga muhtoj bo’lmaydi” deb bashorat qiladi.

Ibn Sino badantarbiya mashqlarining turlari va ular bilan shug’ullanish tartib qoidalarim ham aniq ko’rsatadi.Badantarbiyaning xiilari turli bo’Ushini quyidagicha ifodalaydi: kichigi va kattasi, juda kuchliligi, tez va susti, tez va shiddatli, nihoyat sust turlariga bo’lgan.

Xorazmlik shoir va mutafakkir Pahlavos Mahmud (1246-1324) o’z davrida kurash usuilarim yoshlarga o’rgatgan, u bilan muntazam sbug’ullamshda o'z hayotini amaliy jihatdan namuna bo’lib ko'rsatgan.

Amir Temur Kesh shahri yaqinidagi Shahrisabz tumani Xo’jailg’or qishlog’ida Barlos qavmi begi bo’lgan Amir Tarag’ay xonadonida 1336 yii tavallud topgan. U yoshlik chog’ida harbiy mashqlarga nihoyatda qiziqqan, feodal urushlarda bevosita qatnashgan va tajnbalar orttirib, mohir sarkarda bo’lgan. Jangchilarm tayyoriashda jismoniy mashqlardan keng ravishda foydalangan.

Bobnr yoshfigidan ilm fanga, she Viy alga qiziqqan. Dovyurakligi va jasurligi uchun u yoshligidan “Bobur” (sher) taxallusini olgan Hindistonda olib borgan janglarida, askarlami jangga tayyoriashda jismoniy mashqlammg rolini ko'rsatgan.

^teYulduzli tunlar” (1990), “Avlodlar dovoni” tarixiy romanlanning muallifi Pirimqul Qodirov faqatgina Bobur hayotini emas, balki o’sha davr madaniyati, iuf-odatIarini. jumladan, mashaqqatiarga chidainlilik, jismonan kuchli bo’lishning afzalliklarini, buning ijtimoiy - tarbiyaviy tomonlanni katta e'tibor bilan tasvirlagan. Bular hozirgi avlodlar, ayniqsa, yoshlarda Vatan tuyg’usi, unga sadoqat his si ш, jangovorlik ruhini mustahkainl ashda, sog'lom avlodni tarbiya!ashda muhim ahamiyat kasb etadi.

“Jismoniy tarbiya tarixT (1963, tarjima) darsligida hozirgi O’zbckiston, hatto, Markaziy Osiyo hududida yashagan ajdodlarimiz jismomy madaniyati, tarbiyasi deyarii tilga olinmagan. Mualliflar RXIslomov, Yu.R.Shailomitskiy qadimgi xalqlarimiz jismoniy madaniyatiga doir materiallami to’laqonli aks ettinnaganlar.

Shunday qilib. O’zbekistomung mustaqillik yillarida jismoniy tarbiya tizinu vujudga keldi. Shunmgdek, jismoniy tarbiya ijtimoiy hayot hodisasi sifatida ijtimoiy taraqqiyot natijasidir.

Respublikada hamma madamyat sohalannmg tez o'sishiga, qisqa tarixiy vaqt ichida jismoniy tarbiya tizimini yaratilishiga imkoniyat yaratildi.

Jismoniy tarbiya tizimi jismoniy tarbiyaning g’oyaviy, ilmiy- metodik negizlari birligjdan, shunmgdek, Respublika fuqarolarining jismoniy tarbiyasini amalga oshiradigan va nazorat qiladigan tashkilotlar va muassasalar birligidan iborat.

Jismoniy tarbiya tizimining g’oyaviy negizi, maqsadi va umumiy tamoyillari

Jismoniy tarbiya tizimining g’oyaviy negizim insonni har tomonlama rivojlantirish, shaxsni uyg’irn tarbiyalash, jamiyatni nvojlantirishga qodir faol insonlami yetishtirisbga xizmat qiluvchi milhy maikura va ma’naviyat tashkil etadi.

O’zbekiston Respublikasi Prczidenti I.AJtarimovnmg fikricha: “Jamiyat taraqqiyotirung asosi, uni muqarrar halokatdan qutqarib qoladigan yagona kuch - inaVifatdir'’. “Aql * zakovatli, yuksak ma'naviyatli kishilami tarbiyalay olsakkina, oldimizga qo’ygan maqsadlarga erisha olamiz. yurtimizda farovonlik va taraqqiyot qaror topadi”.

Respublika fuqarolarining jismoniy va ma'naviy qobiliyatlarini har tomonlama rivojlantirish aqliy, jismoniy, axloqiy, estetik va mehnat tarbiyasming uzviy birligmi ta'minlash, jismoniy tarbiyani mehnat va Vatan mudofaasi manfaatlariga yonaltinsh bo’yicha olib borilmoqda.

Jismoniy tarbiyaning xalqchilligi, birinchidan, uning maqsadlari xalqnmg hayotiy manfaatlariga, mehnatga va Vatan mudofaasiga tayyorgarlik manfaatlariga mos kelishidan, ikkinchidan, bolalarm yoshligidan boshlab gimnastika mashg'ulotlanga, o’yinlai^a^ sportga, tunzmga muntazam ravishda izchillik bilan ommaviy jalb ctishdan; jismoniy madamyat va sportning har bir kishi tarmushiga singib bonsludan; uchinchidan, jismoniy mashqlaming ko’pchilik orasida ksng tarqaigan, xalq-milliy sport turlari va o'yiclari bilan bir qatorda jismoniy tarbiya vositalaridan keng foydalanishidan lboratdir.

Mamiakatimizda jismoniy tarbiya manfaatlari yuqoridagi ehtiyojlar bilan tugallanmaydi. Shu bilan birga, jismoniy tarbiya