Urganch davlat universiteti fizika-matematika fakulteti amaliy matematika va informatika

II. 

ASOSIY QISM. 

2.1.  TUB SONNI TOPISH ALGORITMI. 

   Matematika  fanidan  ham  ma‟lumki,  tub  son  bu  birga  va  o‟ziga  qoldiqsiz 

bo‟linuvchi sondir. Tub sonlarga misol qilib, 2, 3, 5, 7, 11, 13, 17, 19, 23, 29, 31, 

37, ……. Keltirish mumkin. Albatta uning ro‟yxati tugamaydi. Endi, shu tub sonni 

toppish uchun algoritmlarni ko‟rib chiqamiz. 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

+

 

 

 

 

 

 

 

 

 

b 

n 

I=2, 𝑁 

N%i==0 

T=false 

T=false 

1 

---

 

 

 

 

 

 

 

+ 

 

 

 

 

 

Endi  ushbu  blok  sxemani  Microsoft  Visual  Studio  2012  muhitida  C#  dasturlash 

tilidagi kodini ko‟rib chiqsak: 

C# 

class

 

Program

 

    { 

        

static

 

void

 Main(

string

[] args) 

        { 

            

int

 n = 

int

.Parse(

Console

.ReadLine()); 

            

bool

 t = 

true

; 

            

for

 (

int

 i = 2; i <= 

Math

.Sqrt(n); ++i) 

            { 

                

if

 (n % i == 0) 

                { 

                    t = 

false

; 

1 

T=true 

Tub son 

 

Tub emas 

 

T 

---

 

 

                } 

            } 

            

if

 (t) 

            { 

                

Console

.Write(

"TUB"

); 

            } 

            

else

 

            { 

                

Console

.Write(

"TUB EMAS"

); 

            } 

            

Console

.ReadKey(); 

        } 

    } 

 

   Ushbu  dastur  ishlashini  tushuntirib  bersam,  dastlab  butun  toifadagi  n 

o‟zgaruvchisiga  qiymat  berildi,  keyin  bool  toifasidafi  t  o‟zgaruvchisi  olindi  va 

uning  boshlang‟ich  qiymati  true,  ya‟ni  rost  qilib  oldim.  Mening  algoritmimning 

qisqacha  g‟oyasi,  men  berilgan  n  sonini  dastlab  tub  deb  o‟yladim  va  uni  2  dan 

boshlab  uning  kvadrat  ildizigacha  bo‟lgan  barcha  sonlarga  birin  ketin  bo‟lib 

chiqdim.  Nega  aynan  kvadrat  ildizigacha  bo‟lingan?  Sababi  matematika  fanidan 

ma‟lumki,  sonni  uning  kvadrat  ildizigacha  bo‟lgan  sonlardan  birontasiga 

bo‟linmasa, demak u bundan ortiq boshqa songa bo‟linmaydi, keyin siklni biz 2dan 

boshladik,  sababi  har  qanday  son  1  ga  bo‟linadi  va  biz  n  sonini  1  ga  bo‟lindagi 

qoldiqini  0  ga  teng  bo‟lgani  uchun  t  ga  false  qiymatni  yuklanganini  ko‟rar  edik. 

Natijada  dasturdan  xato  javob  olar  edik.  Bo‟lish  natijasida  qoldiqni  hisobladim. 

Agar  qoldiq  0  ga  teng  bo‟lsa  demak  men  xato  o„ylagan  bo‟lib  chiqaman,  ya‟ni 

mening  fikrim  false  (yolg‟on)  bo‟lib  chiqadi.  mening  fikrimn,  dastlab  true  deb 

olishimni bool tipidagi t o‟zgaruvchisiga yuklaganman. Barcha bo‟lishlardan so‟ng 

t  o‟zgaruvchisining  qiymati  oliandi.  Agar  t  o‟zgaruvchisining  qiymati  haligacha 

true  qiymatni  saqlagan  bo‟lsa  demak,  ekranga  TUB  degan  yozuv  chiqadi  va 

---

 

 

farazimiz  to‟g‟ri  bo‟lib  chiqadi.  agar  t  o‟zgaruvchisining  qiymati  false  ga,  ya‟ni 

yolg‟onga o‟zgargan bo‟lsa u holda natijada TUB EMAS degab yozuvlar chiqadi. 

va shu bilan kiritilgan n sonini tublikka tekshiruvchi dastur tugaydi. Bu dastur bitta 

klassda ishlangan eng oson dasturlardan biri hisoblanadi.  

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---