Urganch davlat universiteti bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti «biotexnologiya»

 
Ishning nazariy qismi:
 
Bakteriya hujayrasi azot, uglerod, kislorod va vodoroddan 
tashkil topgan. Azot quruq qoldiqning 8-16%, uglerod 45-55%, kislorod 30%, 
vodorod 6-8% ni tashkil etgan. Mikroorganizmlar turli elementlar va ularning 
birikmalaridan o’zlari uchun zarur bo’lgan oqsil, nukleoproteinlar, fermentlar, 
uglevod, lipidlar, vitamin va boshqa moddalarni sintez qiladi. Bakteriyalarning 
morfologiyasi va fiziologiyasini chuqur tekshirish shuni ko’rsatadiki, ular 
tuzilishiga va ularda ro’y beradigan kimyoviy reaktsiyalarga ko’ra murakkab 
organizmlardir. Mikroorganizmlar fiziologiyasini o’rganish vaksina, zardob, 
antibiotik va boshqa biologik preparatlar olishlarda qo’l keladi. Bakteriyalarning 
kimyoviy tarkibi, bakteriyalarda moddalar almashinuvi, bakteriyalarning 
oziqlanishi, ular oziqlanishida noorganik moddalarning ahamiyati, fermentlar, 
bakteriyalarning nafas olishi xaqida talabalarga tushuntiriladi.
Talabalarga bakteriyalarning o’sishi va ko’payishi uchun qo’llaniladigan 
ozuqa muhitlari xaqida ma'lumot berish. Oddiy ozuqa muhitlarni tayyorlash 
texnologiyasi. Aerob va anaerob mikroorganizmlar uchun qo’llaniladigan ozuqa 
muhitlari, mikroorganizmlarni farqlash uchun qo’llaniladigan ozuqa muhitlar xaqida 
ma'lumotga ega bo’lish. Mikroorganizmlarni toza kulturasini ajratib olish 
texnologiyasi. Ularni ajratib olish usullari, anaerob mikroorganizmlarni sof 
kulturasini ajratib olish usullari xaqida talabalarga tushuncha berish.

---

 O’quv jarayonining mazmuni: 1) Bakteriya hujayrasining kimyoviy tarkibi. 
2) Suv, oqsil, fermentlar, nuklein kislota, uglevod, polisaxaridlarning bakteriya 
hujayrasidagi ahamiyati. 3) Bakteriyalarda moddalar almashinuvi xaqida gapirib 
bering. 4) Bakteriya hujayrasining oziqlanish turlari va mexanizmi. 5) Bakteriya 
hujayrasining 
nafas 
olishi. 
6) 
Bakteriyalarning 
oziqlanishi. 
7) 
Mikroorganizmlarning pigment hosil qilishi, nur taratishi, xushbo’y hid tarqatuvchi 
bakteriyalar. 8) Bakteriyalarning o’sishi va ko’payishi. 9) Fermentlari va ularning 
moddalar almashinuvidagi ahamiyati.
 
Mustaqil bajarish uchun vazifalar.
1. Tayyor oddiy oziqa muhitlarning hamma komponentlari bilan tanishish: GPA, 
GPB.
2. Tayyor murakkab ozuqa muhitlar, differensial diagnostik va elektiv muhitlar 
namunalari bilan tanishish qandli, zardobli, qonli agar, Gissa muhiti, Endo, Levin, 
pepton suvi o’tli muhit.
3. Petri kosachasiga, probirkaga oldindan tayyorlangan sterillangan GPA, Endo 
muhiti quyish plastik agar va materialni Drigalskiy usuli bo’yicha petri kosachasiga 
ekish. Oziqa muhitlar oddiy va murakkab oziqa muhitlarga bo’linadi. Oddiy oziq 
muhitlar: GPA, GPB. OZIQ MUHITLAR Ozuqa muhitlar asosan 4 ta, yani 
uneversal, mahsus, tanlangan (elektiv) va differensial diagnostik muhitlarga 
bo’linadi. Oddiy oziqa muhitlar: Uneversal 1. GPB - go’sht. suvi - 1% pepton 0,5 % 
NaCl. 2. GPA a) yarim quyuq (MPB 0,2-0,5% agar-agar). b) yarim suyuq (MBB 2-
3% agar-agar). Murakkab oziqa muhitlar: Maxsus muxitlarda uneversal muxitda 
o’smagan bakteriyalarni o’stirishda foydalaniladi. 1. Qandli sterillangan GPB 
glyukoza-qandli bulon MPA-1% glyukoza-qandli agar. 2. Zardobli muhitlar. GPB - 
10 - 20 % zardob - zardobli bulon; GPA - 10 10 % zardob zardobli agar. 3. Qonli 
muhitlar. GPA-10-20 % qon qonli agar (pneamokokklar, sreptokokklar, meningo-
kokklar uchun). 4. Assitik (agar-odam oqsili) GPA 30 % atssitik-atssit bulon; 
GPA 30% atssitik agar gonokokklar uchun. Elektiv muhit.

---

O’tli bulon -tif bakteriyalari uchun. 2. peptonli suv - vabo vibrioni uchun. 3. Ivigan 
ot zardobi (Lyofflar muhiti - diftyoriya tayoqchasi uchun).
Differentsial diagnotsik muhitlar. 1. Endo muhiti. 2. Levina muhiti. 3. ‘loskireva 
muhiti. 4. Gissi muhiti, ichak tayoqchalarini qo’zgatuvchilarini ajratish uchun 
ishlatiladi (qorin tifi, dizenteriya).