Urganch davlat universiteti axborot texnologiyalari kafedrasi

1.3. Bir necha texnik masalalar. 

Ushbu qo‘llanmada qaralayotgan mashq masalalari uchun dasturlar real masalalar uchun 

dasturlarga  nisbatan  o‘lchami  bo‘yicha  yetarlicha  kichik.  Biroq  ushbu  “o‘yinchoq  ”  dasturlar 

ham,  agar  ularning  yaratilishida  qisman  ushbu  bo‘limda  keltirilgan  qoidalarga  amal  qilinsa, 

tezroq  yoziladi  va  yanada  ishonchliroq  bo‘ladilar.  Kodlashning  texnik  masalalari  yanada 

mukammalroq [17] shunda keltirilgan. 

1.3.1. Yuqoridan pastga loyihalash, dastur ostilar va strukturaviy kodlash. 

Yuqoridan  pastga  loyihalash.  Dasturlash  bilan  bog‘liq  bo‘lgan  real  masalalar,  odatda, 

avvalo  aniq  formilirovka  qilinmaydi,  shuning  uchun  masalani  yechishga  uning  qo‘yilishini 

aniqlashtirishdan boshlanadi. Ushbu ishning natijasi bo‘lib masalani maxsuslashtirish - dasturga 

---

va  u  keltirib  chiqaradigan  va  yaratadigan  natijalarga  bo‘lgan  talablarni  aniq  ifodalash 

hisoblanadi.  Mana  shu  ma’noda  mashq  uchun  va  olimpiada  masalalari  osonroq,  chunki  ular 

tayyor  maxsuslashtirilganlar  hisoblanishadilar.  Masalani  aniqlashtirib,  dasturni  loyihalashtira 

boshladilar.  Masalaning  asosiy  tushunchalari  va  ular  orasidagi  bog‘lanishlar  aniqlashtiriladi, 

masalaostilar aniqlashtiriladi va loyihalashtirilayotgan dastur alohida dasturiy birlik (modullarga) 

ajratiladi. Mashq masalalari loyihalashtirishda oddiy, chunki odatda bir necha  masalaostiga  ega 

bo‘ladi va kamdan-kam hollarda modullardan foydalaniladi. Biroq bu yerda ham masalaostilarni 

ajratishni  va  dasturchalar  (programmalar)  yordamida  ularning  yechimini  aniqlashtirishni  bilish 

juda  zarur.  Muhandislik  faoliyatining  boshqa  sohalarida bo‘lgani  kabi  dasturlashda  ham  odatda 

yuqoridan  pastga  loyihalashtirish  metodi  qo‘llaniladi.  Masala  yechimi,  avvalo  umumiy 

ko‘rinishda,  so‘zlarda  ifodalash  yoki  bitta  operator  ko‘rinishda  tasvirlanadi  va  loyihalashtirish 

aniqlashtirishning  qadamlar  ketma-ketligi  ko‘rinishida  bo‘ladi.  Bunda  masala  shunday  kichik 

bo‘laklarga  bo‘linadiki,  ularning  yechimi  dasturlash  tilida  bir  necha  qator  ko‘rinishda  yozish 

mumkin. 

Dasturosti  –  dasturni  dasturostilarga  bo‘la  turib  quyidagi,  hali  uncha  aniq  bo‘lmasada 

biror  qoidaga,  amal  qilish  kerak:  maqsadga  muvofiq  kelsa  dasturostilarni  ajratish.  Odatda 

poddastur  o‘lchami  yuqori  darajadagi  tilda  bir-necha  qator  kod  bilan  chegaralanadi.  Kichik 

dasturosti  kattasidan  ko‘ra  afzal  hisoblanadi,  chunki  o‘lcham  orttirishi  bilan  dasturostilarni 

tushunish  va  ishga  tushurish  tezlashtirilgan  tempda  qiyinlashadi.  Bundan  tashqari  katta 

dasturostilar  bir-biri  bilan  o‘zaro  bog‘liq  va  ularning  bir  ortiqchasini  o‘zgartirish  boshqalarni 

ham o‘zgartirishga olib keladi.  

Umumiy  tavsiya  mavjud  iloji  boricha  kam  global  o‘zgartiruvchilarni  ishlatishga  harakat 

qilish  kerak.  Ko‘plab  dasturostilar  jarayonlarni  o‘zgartirishi  mumkin  bo‘lgan  hollarda,  ushbu 

dasturosti yaratish alohida aniqlik talab etiladi. Biroq ushbu tavsiya qo‘llanilmaydigan jarayonlar 

ham kam emas. Masalan, rekursiv dasturosti massivlarning paydo bo‘lishi dastur stekining to‘lib 

ketishi  bilan  ogohlantiradi.  Dastur  oqimining  o‘lcham  komplyator  tuzatmalarida  boshqariladi 

deb, qarshilik qilish mumkin. Biroq oshirish chegarasi  nisbatan  katta emas, bu holda (aniqrog‘i 

static  massivlar),  zamonaviy  32  bitli  kompliyatorlar  tufayli  yuzlab  megabaytlarni  egallashi 

mumkin (agarda kompyuter bunga imkon bersa).