Urganch davlat univ

Non daraxti

• 
  Eng g‘aroyib daraxtlardan biri — non daraxti. U tropik mamlakatlarda o‘sadi, biroq uning vatani Yangi Gvineya va Okeaniya hududi sanaladi. U haqida bor-yo‘g‘i XVII asrda ingliz dengizchilari sabab bilishgan. Dengizchilar mahalliy aholi g‘aroyib daraxt mevasini non o‘rnida yeyishini hayrat bilan kuzatishgan. Ana o‘shanda matroslar o‘simlikning ko‘chatini olib ketib, o‘z o‘lkalarida ham ekishgan. Biroq bundan yaxshi natija chiqmadi. XVIII asrda uni Yamaykada o‘stirishga muvaffaq bo‘lishdi. Mazkur o‘simlik mevalari qullarni boqishdagi asosiy mahsulotga aylandi.
  
• 
  Non daraxtining poyasi va shoxlari yo‘g‘on. U juda tez o‘sadi va balandligi 25 metrga ham yetishi mumkin. Mevalarining uzunligi 30-35 santimetrga, vazni esa 4-5 kilogrammga teng. Tashqi ko‘rinish jihatidan qovunga o‘xshab ketadi. Non daraxti bir necha oylar davomida suvsizlikka chidashi va Tselsiy bo‘yicha 40 daraja issiq haroratni ham ko‘tarishi mumkin.
  
• 
  Qiziqarli jihati, bu g‘aroyib daraxt yiliga 9 oy davomida meva beradi. Yetmish yil davomida har yili bitta daraxtdan 600-700 ta meva olinadi. Yuqorida aytib o‘tilganidek, non daraxti mevalari kulinariyada ham qo‘llaniladi: u qovuriladi, qaynatiladi, un kabi yanchiladi va xomligicha iste'mol qilinadi. Ta'miga ko‘ra kartoshkani yodga soladi.
  
• 
  Shunga qaramay, ular juda tez ayniydi. Shuning uchun uni qisqa vaqt ichida yeb tugatishga to‘g‘ri keladi. Biroq u quritilsa, ancha uzoq saqlanadi.
  
• 
  Daraxtning qolgan qismlari xo‘jalikda keng qo‘llaniladi: barglari bilan uy hayvonlari boqiladi, urug‘i esa qovuriladi.
  

Sut daraxti

• 
  Bu daraxt — o‘ta g‘aroyib. Uni «brosium» yoki «sigir daraxti» deb ham ataladi. Bugun uni Janubiy va Markaziy Amerikada, shuningdek Osiyo mamlakatlarida ham uchratish mumkin. U ko‘pincha 30 metrgacha o‘sadi. Daraxt nomining o‘ziyoq suyuqlik ishlab chiqarishini anglatadi. Aynan shuning uchun ham mazkur daraxt yetishtiriladi. Boshqa o‘simliklardan farqli ravishda uning suti zaharli emas, aksincha foydali hamda ta'mi yoqimli.
  
• 
  Tashqi jihatdan ushbu suyuqlik oddiy sutni yodga soladi. Biroq u quyuqroq va o‘ziga xos yoqimli hidga ega. Oldindan qaynatib olinsa, hatto jazirama issiqda ham sut bir haftagacha achimaydi. Sut daraxti haqida bilgan ilk yevropaliklar ispan istilochilari edi. Uyga kelib, sog‘ish mumkin bo‘lgan ajoyib daraxt haqida so‘zlab berishgan. Daraxtning tanasi kesiladi, uning tagiga esa idish qo‘yiladi. Bir martada 3-4 litr sut yig‘ish mumkin.
  
• 
  Mahalliy aborigenlar bunday sharbatni biz qo‘y yoki echki sutini ichgandek iste'mol qilishadi. Bundan tashqari, undan sham va saqich ishlab chiqarish uchun mum olish mumkin.
  

•