Urganch Davalat Universtiteti

Nihol kasalliklariga qarshi kurash choralari.

• Nihollar gommoz bilan zararlanishiga qarshi kurashda dunyoda keng qo‘llanilishi va samaradorligi bo‘yicha yagona chora - chigitni suyultirilgan 9 foizli sulfat kislotasi (yoki kam hollarda- boshqa kislotalardan biri) bilan tuksizlantirishdir. Bunda chigit tukidagi bakteriyalar 100 foiz halok bo‘ladi. Shu bilan birga AQSH va ko‘p boshqa mamlakatlarda gommoz bakteriyasining fanga ma’lum bo‘lgan 18 ta irqiga chidamli g‘o‘za navlari yaratilgan va ekilmoqda (Davis va b.k., 1981).
• O‘zbekistonda gommozga qarshi kurashda, ayniqsa urug‘barg va yosh nihollar kasalligini kamaytirish maqsadida urug‘lik chigit dorilanadi. Gommozning kuchli rivojlanishi kuzatiladigan tumanlar (mintaqalar) yoki xo‘jaliklarda ekish uchun mo‘ljallangan chigit odatda bronotak, o‘rtacha yo kam tarqalgan joylarda boshqa bir qator urug‘ dorilarini ishlatish tavsiya qilingan.

Hozirgi paytda mamlakatimizda asosan Jizzax viloyatida chigit kislota yordamida tuksizlantirib ekilmokda. Shu bilan birga 1999 yilning oxiridan boshlab O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatayotgan ba’zi tashkilotlar Sirdaryo (Markaziy Osiyo Urug‘ Shirqati, AQSH) va Surxondaryo ("Oltin chigit" o‘zbek-yunon qo‘shma korxonasi) viloyatlarida joylashgan o‘zlarining zavodlarida kislota bilan tuksizlantirilgan, solishtirma og‘irligi bo‘yicha kalibrlangan, samarali zamonaviy fungitsid (Vitavaks 200 FF) bilan dorilangan chigit ishlab chiqarishni boshlashdi. Xulosa qilib aytsak, oldimizda gommoz bakteriyasining viloyatlarda tarqalgan irqlarini aniqlab, ularga chidamli g‘o‘za navlarini yaratish, chigitni kislota yordamida tuksizlantirish bilan birgalikda, O‘zbekistonda gommoz muammosini butunlay bartaraf qilishni ta’minlashdek muhim vazifa turibdi.

• Hozirgi paytda mamlakatimizda asosan Jizzax viloyatida chigit kislota yordamida tuksizlantirib ekilmokda. Shu bilan birga 1999 yilning oxiridan boshlab O‘zbekistonda faoliyat ko‘rsatayotgan ba’zi tashkilotlar Sirdaryo (Markaziy Osiyo Urug‘ Shirqati, AQSH) va Surxondaryo ("Oltin chigit" o‘zbek-yunon qo‘shma korxonasi) viloyatlarida joylashgan o‘zlarining zavodlarida kislota bilan tuksizlantirilgan, solishtirma og‘irligi bo‘yicha kalibrlangan, samarali zamonaviy fungitsid (Vitavaks 200 FF) bilan dorilangan chigit ishlab chiqarishni boshlashdi. Xulosa qilib aytsak, oldimizda gommoz bakteriyasining viloyatlarda tarqalgan irqlarini aniqlab, ularga chidamli g‘o‘za navlarini yaratish, chigitni kislota yordamida tuksizlantirish bilan birgalikda, O‘zbekistonda gommoz muammosini butunlay bartaraf qilishni ta’minlashdek muhim vazifa turibdi.
• Nihol kasalliklarini qo‘zg‘atadigan zamburug‘larga kelsak, ularning alohida turlari tuproqda odatda yakka holda emas, balki bir nechtasi bir vaqtda uchraydi, shuning uchun ularga qarshi kurashning asosiy choralari ham umumiydir.