Urganch – 2020 O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi urganch davlat universiteti pedagogika fakulteti

33-topshiriq. QUYIDAGI MATNNI O`QING,TAHLIL QILING. SIZNING OILANGIZDA OBRO`NING QAYSI TURI MAVJUD? BOLALARTARBIYASIDA OTA-ONALAR OBRO`YI
Oilada bolalarni to`g`ri tarbiyalashda ota-onalar obro`yi muhim rol o`ynaydi. Eng avvalo, «obro` nima?», degan savolga javob topishimiz kerak.
Obro` hech qanday dalil-isbot talab qilmaydi, katta yoshli kishini shunday deyish mumkin bo`Isa, o`z ko`zi bilan yaqqol ko`rib turadigan, hech qanday shubhasiz e'tirof qilinadigan ta'siri va hislatlaridir.
Ayrim ota-onalar obro'ni tug`ma deb biladi, u alohida bir iste'dod deb o`ylashga moyil bo`ladilar. Bu xatodir. Har bir oilada obro’ hosil qilinishi mumkin va bu ish hatto qiyin ham emas. Ko`pincha ota-onalar bolalarni itoatli bo`lishlariga intiladilar, buni maqsad qilib oladilar - bu ham to`g`ri emas. Itoat maqsad bo'la olmaydi. Maqsad birgina bo`lishi mumkin: u ham bo`lsa to`g`ri tarbiyadir. Agar bolalari itoatli bolsalar, xotirjam yuraveradilar, bola itoatli bo`lib o`sadi, lekin ojiz odam bo’lib qoladi. Mana shunday yolg`ondakam obro`larni bir necha turlarini sanash mumkin.
1.Zug`um obro`yi. Bunday obro`ga ko`proq otalar mubtalo bo`ladilar. Otaning bunday zug`umidan butun oila tartib saqlab turadi. Bunday obro` bolada hech qanday xislatni tarbiyalamaydi.
2. Masofa obro`yi. Bolalarni itoatli qilish uchun ular bilan kamroq gaplashish, ulardan uzoqroq bo`lish, onda sonda faqat rahbar sifatida muomala qilish kerak deb ishonadigan ota va onalar bor.
3. Manmanlik obro`yi. o`zlariga hammadan ortiq xurmat ko`rsatadigan, juda yuqori martabali arbob deb hisoblaydilar. Nuqul o`zlarini maqtaydilar, bolalarni nazar-pisand qilmaydilar.
4. Pedantlik obro`yi. Bu holda ota-onalar bolalariga ko`p e’tibor beradilar, bunday ota-onalar bir so`z aytdimi, aytgani aytgan deb o`ylaydilar. Bunga qattiq ishonadilar. Mening deganim degan, shunday bo`lishi kerak deydi. «Ertaga qor yog`adi, ko`chaga chiqib o'ynamanglar» deyildimi, ertasiga havo yaxshi bo`lsa ham, ko`chaga chiqib o`ynash taqiqlangan hisoblanadi.
5. Nasihatgo`ylik obro`yi. Bu holda ota-ona bolaga benihoya pandu-nasihat qilib ketadi. Bunday ota-onalar tarbiyaning butun hikmati nasihatgo`ylikda deb, biladilar. Bunday oilada quvnoqlik, jilmayish kamdan-kam bo’ladi.
6. Mehr-muhabbat obro`yi. Ko`pchilik ota-onalar bolalarning itoatli bo`lishlari uchun ular ota-onalarini sevishlari kerak, ota-onalar bu hurmatga sazovor bo`lishlari uchun esa bolalarga har qadamda girgitton bo`lishlari lozim, deb o`ylaydilar. Bolalaridan aylanib, o’rgilaveradilar, bolalarni bo`salarga ko`mib tashlaydilar. Bola gapga quloq solmay qo`yadi. Egoist bo`lib o`sadilar. Egoistlikni jafosini ko`p hollarda ota-onalar tortadilar.
7. Ko`ngil bo`shlik obro`yi. Bunday hollarda bolalarning itoatli bo`lishlariga ularning ko`ngliga yoqish yo’li bilan erishiladi. Bola nima desa, shunga xo`p deyishi bo`sh ko`ngillik qilish bilan erishiladi. Bunday ota-onalar bolaning hech qanday ra'yini qaytarmaydi. Bolaga hamma narsani ruxsat qilaveradi. Bunday oilada bolalar hash-pash de-guncha ota-onaning boshiga chiqib oladilar.
8. Apoq-chapoqlik obro`yi. Ko`pincha ota-onalar «bolalarimizni o`zimizga do`st qilib olamiz», deyishadi. Bu yaxshi. Lekin do`stlik oshib ketsa tarbiya to`xtaydi, bolalar ota-onalarini tarbiya qila boshlaydilar. Bunday do`stlik bo`lmaydi, chunki o`zaro hurmat bo`lmasa, hech qanday do`stlikning o`zi boilishi mumkin emas.
9. Avrash obro`yi. Bolani biror nimaga unatish uchun sovg'alar va va'dalar berish yo`li bilan uni to`g`ridan-to`g`ri sotib oladilar. Oilada mukofotlashga o`xshash bir qadar rag`batlantirishning ko`rinishi bo`lishi mumkin. Ammo bolani itoatli bo`lgani uchun mukofotlash aslo mumkin emas. Oila tarbiyasi katta va mas'uliyatli bir ishdir. Ota-onalar bu ishga rahbarlik qiladilar va ular jamiyat oldida va bolalarining hayoti oldida javobgardirlar. Ota-onalar farzandlarini tarbiyalashni vijdon bilan, idrok bilan bajarsalar, agar o`z oldilariga ulug' bir maqsadni qo`ygan bo`lsalar, o`zlarining har bir xatti-harakatini o`ylab qilsalar, demak, ularning ota-onalik obro`yi bo`ladi, hech qanday tayanch qidirishlari ham kerak bo`lmaydi. Bolalar ulg`aya boshlashi bilan ota-onalarning qayerda ishlashi, jamiyatda tutgan o`rnini, bilishga doim qiziqadilar. Ota-ona qanday ishda bo`lsa, bu ishni bola jiddiy hurmatga loyiq bir isb deb biladigan bo’lishi kerak. Ota-onalar bolalar hayotidan doimo xabardor bo`lishlari kerak. Bolaga ehtiyot va e'tibor bilan rahbarlik qilib turish kerak, oilada ota-onalarning obro'yi bo`lishi shart