Урганч – 2020 маъруза мавзулари ва унинг ҳажми «Тасдиклайман» Кафeдра мудири

НАЗОРАТ УЧУН САВОЛЛАР
1. Ўзбекистон Республикасида суғориладиган деҳқончиликнинг ривожланиш тарихи.
2. Суғориладиган деҳқончиликнинг ҳозирги аҳволини сўзлаб беринг.
3. Суғориладиган деҳқончилик фанини ривожланишига ҳисса қўшган олимлар ҳақида нималарни биласиз?
4. Республиканинг сув хўжалик мажмуасини баён этинг.
5. Республиканинг сув эҳтиёжи қандай ва ундан фойдаланиш соҳаларини кўрсатинг.
6. Жаҳон мамлакатларида суғориладиган деҳқончиликнинг аҳволи қандай?
7. Марказий Осиёдаги сув хўжалиги муаммолари нималардан иборат ва уни ижобий ечимларини кўрсатинг.
8.Республикада сувдан фойдаланишни тартибга солувчи қонун ва меъёрий ҳужжатларни кўрсатинг.
9. Республикада ер-сув ресурсларидан самарали фойдаланиш йўлларини кўрсатинг.
10. Сувдан фойдаланиш соҳасига бозор принциплари ва механизмларини жорий этиш деганда нималарни тушунасиз?


2- мавзу: ТУПРОҚДАГИ СУВ ШАКЛЛАРИ ВА ТУПРОҚНИНГ СУВ-ФИЗИК ХОССАЛАРИ
Режа:
1.Тупроқдаги сув шакллари ва уларнинг ўсимликлар учун аҳамияти.
2.Тупроқнинг нам сиғимлари ва уларнинг суғориладиган деҳқончиликдаги аҳамияти.
3.Тупроқнинг сув бериш, ўтказиш ва кўтариш хусусиятлари, ҳажмий оғирлиги ва уларнинг суғориладиган деҳқончиликдаги аҳамияти.

1. Тупроқда сув бир неча шакл ва ҳолатларда учрайди. Сув физик ҳолатига кўра суюқ, газ (тупроқ ҳавосидаги сув буғлари) ва қаттиқ (муз) ҳолатларида бўлиши мумкин.

А.А.Роде (1965) агрономик жиҳатдан маълум бир аҳамиятга эга бўлган қуйидаги сув шакл ва турларини ажратиб кўрсатади:
1) эркин сув: а) оғрлик кучи таъсирида юқори қатламлардан пастки қатламларга ҳаракат қилувчи эркин гравитацион сув; б) капилияр кучлар таъсирида тутиб турилувчи ва сизот сувларига тиралган – дамланган гравитацион сув; в) капилляр ва сорбция кучлари таъсирида муаллақ осилиб турувчи сув;
2) мустаҳкам боғланган сув – тупроқ заррачаси сиртига сингдирилган – гигроскопик сув. Унинг қалинлиги 2–3 та сув молекуласи диаметрига тенг, зичлиги жуда катта, қаттиқ жисмники сингари хоссаларга эга;
3) бўш боғланган сув – тупроқ заррачаси сиртини парда шаклида ўраб турувчи сув – пардасимон сув. Унинг қалинлиги ўнлаб сув молекуласи диаметрига тенг ва зичлиги одатдаги суюқ сувнинг зичлигига баробар;
4) буғсимон сув – тупроқ ҳавоси таркибидаги сув буғлари. Улар таранглиги юқори жойдан кам жойга ҳаракат қила олади ва суюқ ҳолатга ўтиши мумкин.
Шунингдек, агрономик нуқтаи назаридан мутлақо аҳамияти бўлмаган кимёвий бириккан сув ҳам ажратиб кўрсатилади.