Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

3. Qadimgi Sharqda yer egaligi. Qadimgi Sharqda davlat 

hokimiyati shakllanishi jarayonida jamoa yer egaligidan tash-

qari, davlat yerlari, ibodatxonalarga qarashli yerlar va xususiy 

yerlar mavjud bo‘lgan. O‘z yeriga ega bo‘lgan oddiy jamoachi 

davlatga soliqlarni to‘lashi va ko‘p sonli majburiyatlarni o‘tashi 

lozim edi. Sug‘orma dehqonchilik juda katta kuch, mehnat ta-

lab qilar edi. Oddiy jamoachi yilning ma’lum kunlarida, ma’lum 

muddat sug‘orish tarmoqlarining ta’miri va yangi kanallar qu-

rilishida mehnat qilishi majburiy edi. Yaylov, o‘tloq, daryo va 

o‘rmonlar jamoa mulki hisoblangan. Ko‘p hollarda bunday 

---

12

yerlar davlat hokimiyati tomonidan tasarruf qilingan. Davlat 

hokimiyati tomonidan bu yerlar jamoa yoki xususiy kishilarga 

foydalanishga berilgan. Shu bilan birga, bir qism yer podsho va 

kohinlar ixtiyorida bo‘lgan. Bu yerlarda podsho va ibodatxona 

xo‘jaliklari tashkil qilinib, qullar va qaram kishilar ishlaganlar. 

Davlat va ibodatxona yerlari ijaraga berilgan. Qadimgi Sharq 

hukmdori mamlakatda ishlab chiqariladigan qishloq xo‘jaligi 

va hunarmandchilik mahsulotlari hamda soliq yig‘imlariga ega 

bo‘lgan, shu tariqa davlat hokimiyati katta moddiy boyliklarni 

o‘z qo‘lida to‘plagan. 

Amalda esa yerlarning katta qismi ko‘p sonli qishloq jamoa-

larining merosiy yeri edi. Bir qism yer saroy a’yonlari, zodagon-

lar, amaldor va harbiylarga berilgan edi. Yerdan foydalanadigan 

barcha toifalar davlatga yer solig‘i to‘lab, turli majburiyatlarni 

o‘taganlar. Barcha to‘lov-majburiyatlar o‘talgandan so‘ng, yer 

egalari yerni to‘la tasarruf qilishlari va sotish huquqiga ega 

bo‘lganlar.