Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

Rim magistraturasi. Rimda amaldorlar apparati yo‘q edi. 

Barcha ijroiya hokimiyat saylanadigan lavozimli shaxslarga – 

magistratlarga tegishli edi. Respublika tuzumi o‘rnatilishi bilan 

barcha mansablar xalq yig‘inlarida saylangan. Mansablar ma-

gistrat deb atalgan. Magistrat (magister) boshliq so‘zidan olin-

gan. Magistratuta – (mansablar) ordinar (odatdagi) va ekst ra  

ordinar (favqulodda) shakllarga bo‘lingan. Magistrant xalq tepa-

sida turadi. Xalq bilan birga «davlatning ulug‘vorligini» tashuv-

chisi bo‘ladi. Vakolatlarini topshirgandan keyingina sobiq ma-

gistratni sudga tortish mumkin edi. Magistratni haqorat qilish, 

rim xalqining ulug‘vorligini haqoratlash bilan tenglashtiriladi. 

O‘z lavozimida turgan vaqtda magistratni javobgarlikka tor-

tish, lavozimidan tushirish mumkin emas. Mansablarga haq 

---

481

to‘lanmasligi oddiy Rim fuqarolarini magistratura lavozimlari-

ni egallashga imkoniyat

 bermadi. Aksincha, davlat vazifalariga 

saylanish va uni bajarish uchun fuqaroning o‘zi katta miqdor-

da mablag‘ga ega bo‘lishi shart edi. Chunki lavozimni bajarish 

uchun kotiblar, choparlar, qo‘riqchilar, quyi tabaqa xizmatchi-

larini yollab, ularga ish haqi berish kerak edi. Shu sababli, 

boy kishigina magistrat bo‘lishi mumkin edi. Magistrat lavozi-

mini o‘tash – xizmat emas, faxr, sharaf. Barcha magistratlar 

beg‘araz, ish haqi olmay o‘z vazifasini  bajargan, bir yil muddat-

ga saylangan (diktatordan tashqari), barchasi kollegial bo‘lgan. 

Hokimiyatning umumiy tushunchasi Potestas atamasi bilan 

belgilangan; qo‘shin oliy qo‘mondonligi, oliy fuqarolik hokimi-

yati, ma’lum bir diniy funksiyalarni o‘z tarkibiga oladigan Oliy 

hokimiyat