Uo‘K: 4(100) (075) kbk: 63. (0) R-17 Rajabov, Ravshan Jahon tarixi

QADIMGI MESOPOTAMIYA

1.  Geografik  o‘rni  va  tabiiy  sharoiti.  2.  Qadimgi  Meso-

potamiya aholisi. 3. Davrlashtirish. 4. Mesopotamiyaning 

qadimiy tarixiy manbalari. 5. Tarixnavislik. 6. Arxeologik 

ma’lumotlar.

1.Geografik o‘rni va tabiiy sharoiti. Shimolda Armaniston 

tog‘laridan janubda Fors qo‘ltig‘igacha, sharqda Eronning tog‘li 

viloyatlaridan g‘arbda Suriya-Mesopotamiya cho‘llarigacha 

cho‘zilib ketgan hudud qadimda yunon geograflari tomonidan 

Mesopota miya (Ikki daryo oralig‘i – Frot va Dajla daryolari ora-

lig‘i) deb atalgan. Cho‘l va tog‘lardan tashkil topgan Shimoliy 

Mesopotamiyada Osuriya joylashgan edi. Qadimgi Mesopota-

miya hududi hozir asosan Iroq Respublikasi hududidir.

 Dajla 

va Frot daryolari Arman tog‘laridan boshlanib, Fors qo‘ltig‘iga 

quyiladi. Daryo suvlari minerallarga boy loyqa bilan oqib, tosh-

qin vaqtida dalalarga toshib, hosildor qatlam hosil qiladi. 

Ikki daryo oralig‘ida hosil olish uchun yil davomida sun’iy 

sug‘o rish (melioratsiya) ishlarini amalga oshirish kerak edi. Bu 

yerda qadimdan odamlar kanal va dambalar qurganlar. Me-

sopotamiya iqlimi shimol va janubda bir xil emas. Shimolda 

quruq subtropik zonada qishda ba’zida qor yog‘adi, bahor va 

kuzda yomg‘ir bo‘ladi. Janub juda issiq va quruq iqlimli. Meso-

potamiyada qadimda loy va tabiiy asfalt mo‘l-ko‘l bo‘lgan. Shi-

molda qo‘rg‘oshin, qalay, temir va tosh ham uchraydi. 

Mesopotamiya florasi juda kambag‘al. Faqat shimolda tog‘li 

hududda har xil daraxtlar uchraydi. Qadimda daryo vodiysi-

da tol daraxti, janubda qamishning turli xillari bo‘lgan. Xurmo 

palmasi muhim rol o‘ynagan. Strabonning aytishicha, qadimda 

uning 360 xil foydali xossasini bilganlar. Uzum va mevali da-

raxtlar, tariq, polba, kanop, bodring, sarimsoq, baqlajon, osh-

qovoq, loviya va no‘xat o‘stirilgan. 

Qadimda Mesopotamiya faunasi xilma-xil ko‘rinishda edi. 

Daryolarda baliq ko‘p bo‘lgan. Qushlar, eshak, cho‘chqa, kiyik, 

qu yon, tuyaqush, sherlar to‘qay va sahrolarda mo‘l-ko‘l bo‘lgan. 

---

81

Mesopotamiya Yaqin Sharqning keng bo‘shlig‘ida joylashganligi 

uchun xalqaro savdoda yetakchi rol o‘ynagan. Ko‘pgina yo‘llar 

g‘arbdan sharqqa, shimoldan janubga shu yerdan o‘tgan.