Unversal va maxsus o‘lchash asboblari. Asosiy unversal asboblarning tuzilishi

Kalibrlar, shchuplar va shablonlar. Kalibr deb -
haqiqiy o‘lchamlar, 
shakl va sirtlar joylashishining berilgan (chizmadagi) ga mos ekanligini tekshirish 
uchun mo‘ljallangan shkalasiz asboblarga aytiladi. 
Mavjud kalibrlar majmuini ikki guruhga bо‘lish mumkin: normal kalibrlar
va 
chekka kalibrlar. 
Normal kalibrlar
deb о‘lchamlari nazorat qilinuvchi ob’yektning normal 
о‘lchamlariga mos kalibrlar ataladi. Hozirgi kunda normal kalibrlarning 
shablon, 
shchup, konus 
kabi ayrim turlari qо‘llaniladi. 
Shablon
deb nazorat qilinuvchi detalning tekislik bilan kesimida nisbiy 
joylashishi va shakli tо‘g‘riligini tekshiradigan normal kalibr ataladi. 
3.8- rasm.
Radiusli shablonlar 
Radiusli shablonlar
– botiq yoki qavariq yumaloqlangan uchli, qalinligi 
0,5-1 mm bо‘lgan pо‘lat plastinkalardir. Yumaloqlanish radiuslari 1 mm dan 25 
mm gacha bо‘ladi. Odatda, radiusli shablonlar radius qiymatiga qarab ma’lum 
tо‘plamlar shaklida chiqariladi (1-6 mm; 8-25 mm va boshqalar). Bundan tashqari, 
rezba shablonlari ham mavjud (3.9- rasm). 

---

3.9 - rasm.
Rezba shablonlari 
Shchup 
deb tekisliklar orasidagi tirqishni tekshiradigan normal kalibrga 
aytiladi. Shchuplarning qalinligi 0,02 mm dan 1 gacha plastinkalar shaklida 
alohida yoki, kо‘pincha, har xil qalinlikka ega bо‘lgan tо‘plamlar shaklida 
chiqariladi (masalan, 0,02 mm dan 0,1 mm gacha, har bir 0.01 mm dan keyin; 0,1 
mm dan 1 mm gacha, xar bir 0,1 mm dan keyin va hokazo). Shchuplar 
qо‘llanganda, bittasi yoki bir nechtasi taxlanib ishlatiladi. Ular yordamida 
kо‘pincha tirqishlar rostlanadi. (3.10 - rasm). 
 
3.10 – rasm.
Shchuplar. 
3.11 – rasm.
Shchuplarlarning ishlatilishi. 

---