Universitetining pedagogika instituti maktabgacha

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR. 
1. Avliyoqulov N.X., Musaeva N. Pedagogik texnologiyalar. Toshkent-2008-yil 
2. Avliyoqulov N.X. Zamonaviy o’qitish texnologiyalari – Toshkent, 2001 
3. Adizov B.R. Boshlang’ich ta'limni ijodiy tashkil etishning nazariy asoslari. Ped.fan.dok. diss. T., 
2003-yil 
 
 
MATABGACHA TA’LIM YOSHIDAGI BOLALAR O‘YININING O‘ZIGA XOS
IJTIMOIY-PEDAGOGIK XUSUSIYATLARI
 
BuxDUPI Maktabgacha ta’lim
kafedrasi mudiri p.f.f.d (PhD)., dotsent N.T.Tosheva 
BuxDUPI Maktabgacha ta’lim yo‘nalishi 3-bosqich talabasi 
Olimova lobar Akbar qizi
Annotatsiya. 
Mazkur maqola maktabgacha ta’lim hamda umumiy o‘rta ta’lim maktablarida va 
nodavlat ta’lim tashkilotlarida darslarning samaradorligini yanada oshirish pedagoglar tomonidan
o‘tiladigan dars hamda mashg‘ulotlarni o‘yin kompetensiyasiga bog‘lagan holda individual
yondashish g‘oyasini targ‘ib qilishdan iborat masala sifatida. 
Kalit so‘zlar:
ijodiy taffakur ijodiy qobilyat kasbga yo‘naltirish o‘yin metodlaridan foydalanish
o‘yin kompetensiya
So‘ngi yillarda mamlakatimizda ta’lim yo‘nalishlariga va unda rivojlanib yetishib 
borayotgan kadrlarga e’tibor juda ham katta desak o‘rinli albatta.
B
u e’tiborning asosiy maqsadi unub 
kelayotgan yosh avlodga to‘g‘ri hamda sifatli ta’lim berishdir.Ta’lim tizimining assosiy tayanchi bo‘lgan
maktabgacha ta’lim sohasi bu o‘rinda birinchilardan bo‘lib turishi hammamizga ma’lumdir. albatta bolaga 
to‘g‘ri ta’lim berishimiz bu ularning indiviudal qarashlari va ko‘nikmalarini shakillantirishdan iborat bu 
harakatlarning samaradorligini oshirish uchun yosh pedagoklardan ta’lim berishni o‘yin kompetensiyasi 
bilan bog‘lashlari birinchi o‘rindagi masala hisoblanadi. ilk qadam davlat dasturida ko‘zda tutilgan maqsad
shuki maktabgacha yoshdagi bolalarga ta’lim berishda kompetensiyaviy yondashuv deb nomlanib 
dasturning majburiy 5 ta ta’lim sohasini o‘z ichiga oldi va bu sohani yondashuvi esa O‘yin
kompetensiyasi orqali birlashtiriladi ta’lim berish jarayoni bo‘ladimi yoki mashg‘ulot jarayoni bunda
bola uchun birinchi o‘rinda o‘yin muhim ahamiyatga ega deb hisoblanadi
O‘yinlar qadim zamonlardan beri pedagog psixolog faylasuf etnograf san’atshunos olimlarni
diqqatini o‘ziga jalb etib kelgan YA.A.Komenskiy,K.D.Ushinskiy,A.S.Makarenko,P.F.Lestgaflarning
g‘oyalari hozirgi zamon bolalar o‘yinlari nazaryasi uchun ham ahamyatga ega.”Bolalar o‘yinlari ko‘p 
ahamiyatga ega-deb yozgan edi K.D.Usheniskiy,-insonning o‘zi tomonidan ishlab chiqiladigan qudratli
tarbiyaviy vosita va shuning uchun ham unda inson tabiatining haqiqiy ehtiyoji ifodalangan”. 
Yan Amos Komenskiy o‘yinni bola faoliyatining,uning tabiati va mayllariga to‘g‘ri keladigan
zarur shakli deb hisoblardi.Uning fikricha o‘yin-bolaning barcha qobilyat ko‘rinishlari
rivojlanadigan jiddiy aqliy faoliyatdir,o‘yinda borliq, dunyo haqidagi tasavvurlar doirasi kengayadi va
boyiydi,nutq rivojlanadi.Bola o‘yin davomida tengqurlari bilan do‘stlashadi .albatta bu o‘yin faoliyati 
tarixdan hammaning diqqat markazida ekanligini belgilab bergan bola uchun o‘yin juda ham muhim
jarayon shu sababli maktabgacha ta’lim sohasida qolaversa bolaga ta’lim beradigan barcha jarayonlarga
o‘yin faoliyatini kiritish maqasadga muvofiqdir didaktik o‘yinlar (davom etirish), (do‘stingni tanla va

---

466 
masalani yech), (xatoga yo‘l qo‘yma), (loto),(gul yaprog‘i yoki quyosh) va hokazolar bolaning diqqatini
birlashtirish bilan birqatorda ma’lum fan doirasiga yo‘naltiradi
. 
N.D.Usheniskiy takidlaydiki (o‘yin-ruhni rivojlantiradi),va L.S.Vigostskiy o‘yini bola tarbiyalashda
birinchi maktabi, ijtimoiy munosobatlarning arifmetikasi sifatida tavsiflanadi.Har bir aytiladigan so‘zlar
va amallar bolalarga sifatli ta’lim berishni poydevorini maktabgacha ta’lim sohasida hamda yillar
davomida ham o‘rgatib o‘rganib borishiga zamin yaratsin degan fikrlar bizga ma’lumdir. Xalqimizning
milliy o‘yinlari milliy qadriyatlarimizni namoyon etguvchi bolaga estetik zavq berishi va bu
jarayonni tabbiy holda shakillantirish tarbiyachi tomonidan sahnalashtirilishi orqali bolaning ijodiy
tafakkur mahsulini pedagogik mahorati bilan tadbiq etishi hozirgi kunning eng muhim vazzifalaridan
biri Tarbiyachilar va o‘qituvchilar ham har bir o‘quv jarayonlariga o‘yin faoliyati kiritishi bu
o‘ylangan maqsadga yetishishga qo‘yilgan qadamlardan bo‘ladi.O‘yin faoliyati asosida boladagi
o‘quv faoliyati rivojlanadi,bola qanchalik yaxshi o‘ynasa u maktabda shunchalik yaxshi o‘qiydi. 
Yuqoridagi fikrlarni umumlashtirgan holda shuni aytishimiz mumkunki o‘yin bolaning mustaqil
faoliyati bo‘lib,unda bolaning ruhiyati namoyon bo‘ladi. O‘yin bolalarni o‘quv faoliyatiga tayyorlash
vositasdir.Raqamlarni o‘rgatganda,ranglarni ajrata olishda vahokazo bola tarbiyalinshi uchun kerak
bo‘lgann harbir mashg‘ulotda o‘yin faoliyatini kiritib borish nur ustiga a’lo nur bo‘ladi.Shu sababli
hozirgi yetishib kelayotgan yosh kadrlarga yosh pedagoklarga o‘z ustida ko‘p ishlashni va turli
maktabgacha ta’lim va nodavlat ta’lim tashkilotrida o‘z to‘plagann bilimini biron bir mashg‘ulot bilan
ko‘rsatib berishi shart bundan maqsad shuki o‘qib o‘rgangan bilimini rivojlantirish bilan bir qatorda
qanday mashg‘ulotlarga qanday o‘yinlarni kiritish mumkin ekanligini o‘zi tadbiq etsin va bolarning
o‘yiniga rahbarlik qilishda ikki asosiy qoyidaga rioya qilishi lozim
1.O‘yin bilan mehnat o‘rtasidagi tog‘ri munosabatni o‘rgatish. 
2.O‘yinda bolalarning bolajak mehnat ahliga xos bo‘lgan jismoniy va ruhiy sifatlarni tarbiyalash. 
Demak, ijtimoiy hayot o‘zgarishlari bilan uning mazmuni ham o‘zgaradi:o‘yin ma’lum maqsadga
yo‘naltirilgan ongli faoliyat va uning mehnat bilan ko‘proq aloqasi borligi uchun yoshlarni mehnat
tayyorlashga ximat qiladi.Bolalar o‘yini uning mazmuni, xususiyatini, tashkil etishga ko‘ra xilma-xildir. 
Bolalar o‘yinlarining turkumlari ikkita: ijodiy o‘yinlar
odiy o‘yinlarni bolalarni o‘zlari o‘ylab
topishadi. Unda oldindan belgilangan qoidalar bo‘lmaydi. O‘yin qoidasini bolalarni o‘zlari o‘yin
jarayonida belgilaydi hamda 
qoidali o‘yinlar
. Qoidali o‘yinlarning mazmuni va qoidasi kattalar
tomonidan belgilanadi qoidali o‘yinlar.Yuqorida ta’kidlagan didaktik o‘yinimiz ham harakatli
o‘yilar,musiqiy o‘yinlar ham qoidali o‘yinlarga misol bo‘ladi. Shu tariqa fikrimiz bayoni mehnat
faoliyati natijasida paydo bo‘lgan ijtimoiy hodisa tarbiyalanayotgan yosh avlod uchun muhim
jarayondir asosiy vazifamiz esa yangicha intelektual ijodiy faoliyatni yuzaga keltiruvchi va buni bola
ongida yaxshi qolishini ta’minlovchi o‘yinlarni topishimiz va yangicha talqin etishimiz kerak.