Universiteti "tasdiqlayman"

III. Amaliy mashg‘ulotlar bo‘yicha ko‘rsatma va tavsiyalar 

Amaliy mashg‘ulot uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi: 

Amaliy mashg‘ulot uchun quyidagi mavzular tavsiya etiladi: 

1.  O‘rxun yozuvi va uning yodgorliklari.  

2.  Qadimgi turkiy til davri va  uning manbalari. 

3.  Enasoy va Talas yodgorliklari.  

4.  O‘rxun-Enasoy  yozuvi  alifbosi  jadvalini  tuzish,  ko‘p  variantli  harfiy 

belgilarga izoh berish. 

5.  Yozuvlar – ajdodlarimizning buyuk kashfiyoti. 

6.  Uyg‘ur yozuvi va uning bitiktoshlari. 

7.  Qadimgi turkiy til leksikasi. 

8.  Qadimgi  turkiy  til,  eski  turkiy  til  va  eski  o‘zbek  adabiy  tili  unlilar 

tizimi, undagi miqdoriy va sifat o‘zgarishlar. 

Лойиҳа

---

9 

 

9.  Otlarning yasalishi. 

10. Sifatlarning yasalishi. 

11. Son turlari. Sanoq, jamlovchi, tartib sonlar, numerativ so‘zlar.  

12. Olmosh turlari. Kishilik, o‘zlik, so‘roq olmoshlari.  

13. Fe’ldagi  bo‘lishli  va  bo‘lishsizlik,  mumkinlik  va  nomumkinlik.  Fe’l 

darajalari, yasalishi.  

14. Ravishlarning yasalishi.  

15. Ko‘makchilar, bog‘lovchilar, yuklamalar, undovlar.  

16. So‘z birikmalari. 

17. Gap bo‘laklari. Gapning mazmuniga ko‘ra turlari.  

18. Qo‘shma  gaplar,  ularning  qadimgi  turkiy  va  eski  o‘zbek  tilidagi 

o‘xshash va  ulardan farqli tomonlari. 

19. 

Bog‘langan qo‘shma gaplar. Bog‘lovchisiz bog‘langan qo‘shma gaplar.

 

20. Eski o‘zbek yozuvi harfiy belgilarini hosil qiluvchi shakllar. 

21. Eski o‘zbek yozuvining alohida shakllari. 

22. Unli tovushlarning yozuvda ifodalanishi. 

23. Mustaqil so‘z turkumlariga xos jihatlar. 

24. Yordamchi so‘z turkumlarining funksiyasi. 

25. Ismdan ot yasovchi affikslar paradigmasi. 

26. Fe’ldan ot yasovchi affikslar paradigmasi.  

27. Qadimgi turkiy tilda tarkibli sanoq sonlarning atalishi. 

28. O‘zlik olmoshlarining qadimgi kend shakli. 

29. Ravishdosh hosil qiluvchi affikslar. 

30. Fe’l yasashda mahsuldor affikslar, Shart fe’lining analitik shakllari. 

31. Ravishning yasalish usullari. 

32. Tobe birikmalarning va ularning turlari. 

33. Vositali va vositasiz to‘ldiruvchilar va holning ifodalanish yo‘llari. 

34. Eski o‘zbek tilida ergash gapli qo‘shma gaplar taraqqiyoti. 

35. Adabiy til tarixi – uslublar tarixi. 

36. O‘zbek  tili  tarixini  davrlashtirish  xususida  o‘zbek  tilshunoslari 

dunyoqarashi. 

37. XIX asr oxiri – XX asr boshlaridagi rus turkologlarining turkiy tillarga 

oid tasniflari. 

38. Turk,  chig‘atoy,  sart,  o‘zbek  atamalarining  qo‘llanilish  tarixi  va  ilmiy 

asoslanishi.  

39. Turkiy tillar, jumladan, o‘zbek tilining qardoshligi masalasi. 

40. Arab, fors-tojik va rus tillarining o‘zbek tiliga ta’siri.  

41. Mahmud  Koshg‘ariy  –  turkiy  tillarni  qiyosiy  o‘rganish  metodining 

asoschisi 

42. Qadimgi turkiy tilning o‘zbek adabiy tili taraqqiyotidagi roli. 

43. Mahmud Koshg‘ariyning turkiy dialektlar haqidagi qarashlari. 

44. “Qutadg‘u  bilig”  va  “Hibatul-haqoyiq”  asarlarining  til  xususiyatlari  va 

ilmiy o‘rganilishi. 

45. Ahmad Yassaviy “Devoni hikmat” asari va uning tili. 

Лойиҳа

---

10 

 

46. Oltin  O‘rda  adabiy  tili  yozma  yodgorliklaridan  “Muhabbatnoma”, 

“Guliston bit-turkiy” asarlarining til xususiyatlari. 

47. “Qisasi  Rabg‘uziy”,  “Xusrav  va  Shirin”  asarlarida  qadimgi  kitobiy  til 

hamda “o‘g‘uz-qipchoq” unsurlarining aks etishi.  

48. Eski  o‘zbek  adabiy  tili  davrida  yaratilgan  badiiy  asarlar  tiliga  xos 

lisoniy normalarning vujudga kela boshlashi. 

49. “Muhokamat-ul-lug‘atayn” asarining tilshunoslikdagi o‘rni. 

50. “Boburnoma”da turli sohalarga oid so‘zlarning ishlatilishi. 

51. XVII – XIX asrlar adabiy tiliga xalq so‘zlashuv tilining ta’siri 

52. XIX asrning  ikkinchi  yarmi - XX asr boshlarida o‘zbek adabiy tilining 

grafik, fonetik, morfologik va sintaktik qurilishidagi o‘zgarishlar.  

Izoh:  Mazkur  ro‘yxatdagi  mavzulardan  amaliy  mashg‘ulotlar  uchun 

ajratilgan  soatlar  hajmiga  mos  holda  tanlab  foydalanish,  mavzuga  doir 

adabiyotlarning mavjudligiga e’tibor berish tavsiya etiladi.