Университети кимё – технология факультети

ЗОЛ ГЕЛ УСУЛИДАН ФОЙДАЛАНИБ СТРОНЦИЙ 
МОНОАЛЮМИНАТ SRAL
2
O
4 
СИНТЕЗИ
Хомидов Ф.Ғ., Қодирова З. Р.
ЎзР ФА Умумий ва ноорганик кимё институти 
Стронций алюминатлар мухим кристалкимёвий ва техник ахамиятга 
эгалиги билан хар доим изланувчиларнинг эътиборида бўлиб келади. Улар 
специфик гидравлик ва боғловчи хусусиятга, лазерли ҳамда люминофор 
материаллар олиш учун қулай матрицага эга.
Хозирги кунгача бутун дунё олимлари томонидан стронций 
алюминатларнинг беш турли боғларини (SrO
‧
Al
2
O
3
, 
 
3SrO
‧
Al
2
O
3
, 4SrO
‧
Al
2
O
3
,
SrO
‧
2Al
2
O
3
, 
SrO
‧
6Al
2
O
3
)
 
мавжудлиги аниқланган ва ўрганиб келинмоқда.
Сўнгги йилларда стронцийлик бирикмаларнинг амалиётда ишлатилиш 
имкониятлари ва стронций оксиди мавжуд бўлган хомашёларнинг катта 
конларини очилиши, SrO - Al
2
O
3
системаларининг ўрганилишига қизиқиш 
ўйғотмоқда. Стройцийнинг янги бирикмаларини ва ҳусусиятларини очилиши 
билан уларнинг қўлланиш сохалари кенгаймоқда.
Ҳозирги вақтгача стройций алюминатларини синтез қилишнинг бир 
қанча йўллари мавжуд бўлиб, улар қаттиқ фазали, гидротермал, Печини, зол 
гел ва бошқалардир. Стронций алюминатларни қаттиқ фазали синтез 
қилишда асосан 1500
℃
гача ҳарорат талаб этилади. Сўнгги вақтларда 
ҳароратни пасайтириш йўлларини излаб топиш бўйича бир қанча 
изланишлар олиб борилган [1-2].
Қуйидаги илмий изланишимизда юқоридагиларни инобатга олган 
ҳолда стронций алюминатларини паст ҳароратда синтез қилиш имконини 
берувчи зол гел усулидан фойдаланилган.

---

184
Зол гел усулида стронций алюминатларини синтез қилиш учун 
бирламчи хомашё сифатида стронций нитрат Sr(NO
3
)
2
ва алюминий нитрат 
нонагидрат бирикмаси Al(NO
3
)
3
·9H
2
O ва лимон кислотаси ишлатилган.
Биринчи босқичда реактивларнинг сувли аралашмаси тайёрланиб 
сўнгра уларни магнитли аралаштиргичда 70-80
℃
ҳароратда гел ҳолига 
келгунича аралаштирилди. Тайёр бўлган гелни 120-130
℃
ҳарорат оралиғида 
қуритилди. Тайёр кукунни 1200
℃
ҳароратда 120 минут давомийлик билан 
муфел печида куйдирилди. Синтез қилинган тайёр кукун ҳолидаги стронций 
алюминат рентген фазали таҳлил қилинди (1-расм).
1-расм. Стронций алюминатларининг рентген фазали тахлили 
1-расмдаги рентген фазали тахлил натижаларидан 1200
℃
ҳароратда 
синтез қилинганда, стронций моноалюминатга (SrAl
2
O
4
) тегишли 
диффракция чизиқлари аниқланди.
Шундай қилиб зол гел усулидан фойдаланган ҳолда стронций 
алюминатларининг SrAl
2
O
4
га тегишли фазаларини 1200
℃
ҳароратда 120 
минут давомийлик билан синтез қилиш мумкинлиги аниқланди.