Universiteti geografiya va tabiiy resurslar fakulteti kartografiya kafedrasi kartashunoslik fanidan

va undan maydalari -1:50 000, 1:100 000 va 1:200 000  masshtabdan maydalarga 

qarab aniqlanadi. Hozirgi vaqtda dunyo bo‘yicha deyarli hamma mamlakatlarda bir 

xil standartda topografik kartalar yaratilmoqda.  

 

---

Bular  1:10  000,  1:25  000,  1:50  000,  1:100  000,  1:200  000  masshtabli 

kartalardir  (AQSHda,  Angliyada  ilgarigi  inglizcha  o‘lchov  sistemasi  bo‘yicha 

1:10500,  1:31680,    1:63360  m  asshtablarda  tuzilgan  kartalar  ham  ishlatilmoqda). 

Hozir ularda ham metr o‘lchamida topografik kartalar tuzilmoqda. 

BMT ma’lumotlariga binoan dunyo bo‘yicha topografik karta bilan qoplangan 

maydon  (quruqlik  qismi)  Yer  shari  yuzasining  70%  ini  tashkil  qiladi. 

Hozirgi  vaqtda  dunyo  bo‘yicha  kartalar  tuzishda  16  xil  Yer  ellipsoididan 

foydanilmoqda.  Shundan  5  tasi  eng  ko‘p  qo‘llaniladi.  1940-yilda  qabul  qilingan 

Krasovskiy ellipsoidi sobiq Ittifoq va Yevropadagi sobiq sotsialistik mamlakatlarda, 

Xitoyda Klark ellipsoidi (1866-y), Shimoliy Amerikada, Fransiyada va ko‘pchilik 

Afrika mamlakatlarida Xeyford ellipsoidi (1909-yilgi), Everest ellipsoidi, G ‘arbiy 

Yevropa,  Janubiy  Amerika  va  Osiyoning  ba’zi  mamlakatlarida  (1830-yilgi) 

Hindiston va Janubiy Osiyo mamlakatlarida qo‘llanilmoqda. Shu bilan bir qatorda 

karta tuzishda qo'llaniladigan kartografik proyeksiyalarda ham birlik yo‘q. Masalan, 

Gaussning  ko‘ndalang  silindrik  proyeksiyasi  juda  ko‘pchilik  mam  lakatlarda 

foydalanilsa, AQSHda ko‘p konusli proyeksiya, Hindiston, Fransiyada Lambertning 

teng konusli proyeksiyasidan foydalanilmoqda. 

Yevropa  mamlakatlari  (Avstriya,  Norvegiya,  Gresiyava  Irlandiyadan 

tashqari) topografik (1:25 000 masshtabli) kartalar bilan to ‘liq. ta’minlangan desa 

bo'ladi.  Ba’zi  mamlakatlarda  faqat  foydalanishda  bo‘lgan  yerlargina  1:1250 

masshtabli  kartalar  bilan  ta’minlangan.  Masalan,  Angliya  shular  jumlasidandir. 

Topografik  kartalar  bilan  ta’minlanishda  Yevropadan  so`ng  Shimoliy  Amerika, 

Osiyo,  Janubiy  Amerika,  Afrika,  Avstraliya  va  Okeaniya  turadi.  Lekin  dunyo 

bo‘yicha kartalarni yangilash darajasi juda past. BMT ning ma’lumotlariga ko‘ra, 

dunyo mamlakatlarining 14% foizigina, ya’ni yiliga 3% ginasi yangilanar ekan. 

 

 

 

 

 

---