Universiteti arxitektura fakulteti

9.3. Kanalizaciya 
Xalıq jasaw orınları aqaba suwlardan tazalaw ushın lazım bolǵan formaǵa, 
kanalizaciya delinedi. Onıń wazıypası insannıń xizmet kórsetiw, xojalıq iskerligi hám 
sanaat kárxanalarınıń islewi nátiyjesinde pataslanǵan suwlardı joq etiw. Xalıq 
orınlarınan sırtqa shıǵarılatuǵın aqaba suwlar tómendegilerge bólinedi: xojalıq-fiskal, 
islep shıǵarıw hám atmosfera suwlarına. 
Kanalizaciya 
dizimi 
tómendegishe 
qollanıladı: 
ulıwmalıq (ulıwma 
quyılatuǵın), ayırım (eki ǵárezsiz tarmaqlardan ibarat: xojaliq, xizmet kórsetiwshi 
hám sanaat kárxanalarınıń: jawın hám qar suwlarınan shıǵıwshı aqaba suwlar), yarım 
ajıratılǵan. Kóbinese aqaba suwlar, tazalaw inshaatlarına óz aǵımları menen kelip 
túsedi, sol sebepten truba ótkeriwler sisteması orın relyefin esapqa alǵan halda 
jatqızılıwı lazım. Eger orın relyefi suwdı óz aǵımı menen háreketleniwin táminley 
almasa, ol jaǵdayda nasos stanciyaları sisteması payda etiledi. Aqabalarınıń 
tazalanıwınıń tómendegi usılları qabıl etilgen; mexanikalıq, ximiyalıq, biologiyalıq: 
tábiyiy hám jasalma.

---

76 
9.4. Qalanıń energetika xojalıǵı 
Zamanagóy qala elektr energiyasınıń quramalı, hár qıylı tutınıwshılarǵa iye. 
Qala hawa boslıǵınıń ıssılıq elektroorayları pataslanıwınan qorǵaw ushın turaq-
jaylarǵa qaraǵanda samal keletuǵın orınlarǵa seliteb aymaqlar payda etiw zárúr. Eń 
qolaylısı bul oraylardı sanaat rayonlarına jaylastırıw lazım hám olarǵa kóbirek gázli 
yamasa sıpatlı janılǵı isletiw kerek.
Elektr tarmaqları tómendegishe ótkeriledi: hawa arqalı (sım aǵash hám 
mashtalı elektr ótkizgishler), jer astı (kabelli). Jer astı elektr tarmaqları qızıl sızıq hám 
qurılıs sızıǵı arasındaǵı polosaǵa jatqızıladı, hawa arqalı bolsa sanitariyalıq-qorǵaw 
aymaqları hám qurılmaǵan aymaqlarda sırtqı transport ushın ajıratılǵan jerler polosası 
boylap ótkiziledi.