Умурзоқов, А. Тошбоев

Иккинчи модель иқлим шароити ноқулай бўлган вазиятга мўлжалланган бўлади. Бунга ҳосилни сақлаб қолиш учун қўшимча меҳнат ва бошқа ресурсларни жалб этиб, ҳосилни йиғиштириб олишни жадаллаштириш, ҳосилни сақлаб қолишнинг бошқа тадбирларини амалга ошириш киради. Ниҳоят, учинчи модель, бахтсиз ҳодисалар эҳтимоли бўлганда, товар ишлаб чиқарувчи томонидан қўлланиладиган тадбирлардан иборат бўлади.

2. 
   Аҳолини озиқ-овқатга бўлган талабини қондириш кафолатини бера оладиган қишлоқ хўжалик маҳсулотларини етиштириш.
   

Бу хусусият саноатга нисбатан қишлоқ хўжалиги товар ишлаб чиқарувчилари учун маълум афзалликлар яратади, чунки қишлоқ хўжалигида маҳсулот сотишнинг ноқулай шароити йўқ. Келтирилган маълумотлар деҳқончилик секторида маълум даражада зикр этилган олдинги хусусиятларнинг мавжудлиги билан қопланади.

2. 
   Тез бузиладиган, катта ҳажмдаги маҳсулотлар, биринчидан омборларнинг (сабзавот, полиз, мева сақлашга мўлжалланган) мавжудлиги, иккинчидан, товар ишлаб чиқарувчиларнинг қисқа вақт ичида бу маҳсулотларни реализация қилишини тақозо этади.
   
3. 
   Бир хил товар ишлаб чиқарувчилар қанчалик кўп бўлса, бозорда уларнинг ҳар бирига тўғри келадиган улуши кичик бўлади. Шу билан маркетинг тадбирларини амалга ошириш билан боғлиқ бўлган зарурий шартлар бўлиши керак.
   

а) ишлаб чиқариш ҳажмининг бозорга таъсир этиши, талабнинг ошиб бориши, харажатларни қоплаш қобилияти ва бошқалар катта маблағни талаб қилади.
б) нормал иш жараёни - бозорга мослашиш, товар ишлаб чиқарувчининг у ёки бу маҳсулот етиштиришга қодирлиги, ишлаб чиқаришдаги хавф-хатар ва бошқаларга товар ишлаб чиқарувчи маъсул ҳисобланади.
Юқоридан кўринадики, маркетинг, энг аввало, кейинги маҳсулотни қайта ишлаб чиқарувчилар (озиқ-овқат ва енгил саноат корхоналари)га етазиб беради. Ҳар хил товар ишлаб чиқарувчилар фаолиятини горизонтал интеграция, қайта ишловчи корхоналар ва савдони эса вертикал интеграция асосида бирлаштиради.
Товар ишлаб чиқарувчи ва қайта ишловчи корхоналарнинг биргаликдаги фаолияти (ҳамкорлик формаси) мезомаркетинг (мезо-ўрта, оралиқ) бўлиб, аграр иқтисодиётда ҳукмрон мавқега эгадир. Шу билан бирга саноатнинг бошқа соҳаларида бу шакл микромаркетинг (кичик корхона ва товар ишлаб чиқарувчи) деб аталади.

2. 
   Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини, асосан, шаҳар аҳолисини истеъмол қилиши ҳам ҳар хил воситачилар маҳсулотни сотиш заруриятини туғдиради. Бу эса товар ишлаб чиқарувчилар оладиган даромаднинг камайишига олиб келади, чунки маҳсулот қийматининг маълум қисми воситачиларда қолади.
   
3. 
   Энг муҳим социал жиҳатлардан бири, қишлоқ хўжалигида товар ишлаб чиқарувчиларнинг бозордаги фаолиятини давлат томонидан тартибга солиб туриш ва уни социал ҳимоя қилишдир. Режалаштириш иқтисодидан бозор муносабатларига ўтиш даврида бозордаги вазият сезиларли даражада ўзгаради, бу эса ҳар хил қишлоқ хўжалик маҳсулотларининг бозордаги ҳолатининг ўзгартиришига таъсир этади.
   

Агар режали иқтисодиётда қишлоқ хўжалик маҳсулотлари учун давлат тайёрлов баҳоси амал қилиб, маҳсулот сифатидан қатъи назар, қабул қилиш кафолати таъминланган бўлса, бозор иқтисодиётида баҳо талаб ва таклифга қараб ўзгариб туради.