Фермер хўжалигида маҳсулот ишлаб чиқаришни интенсив ривожлантиришда тавися этилган меъёрлар
1. Қишлоқ хўжалигида уруғлик навлари.
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2003 йил 24 мартидаги “Қишлоқ хўжалигида ислоҳотларни чуқурлаштиришнинг энг муҳим йўналишлари тўғрисида”ги ПФ-3226-сонли Фармонига асосан Агротехнология мажмуа таркибида Пахтачилик, Ғаллачилик, қишлоқ хўжалигини механизациялаш ва кимёлаштириш, сабзавот-полиз, мева, узумчиликни ривожлантириш Кенгашлари ташкил этилди. Кенгаш ўз Низоми ва иш дастурлари асосида фаолият кўрсатади. Кенгаш фаолияти дастурларидан бири “Ўзбекистон Республикасида ғўза селекцияси ва уруғчилигини ривожлантиришнинг 2004-2010 йилларга мўлжалланган Концепцияси” ишлаб чиқилган бўлиб, чигитни районлаштирилган ва истиқболли тезпишар Оқдарё-6, Ан-Боёвут-2, С-4727, ўртапишар Бухоро-6, Оққўрғон-2, С-2609, Хоразм-127, истиқболли Бухоро-7, Бухоро-8, Денов, Ан-512 каби навларни экиш кўзда тутилган.
1-жадвал. Жойлаштиришга рухсат этилган ғўза навлари истиқболлиги бўйича гуруҳлари
Навлар гуруҳи
|
Ғўза селекцион навлари
|
I-гуруҳ
|
Бухоро-6, Наманган-77, Термиз-31, С-6524
|
II-гуруҳ
|
С-6530, С-4727, Тошкент-6, Юлдуз, Оқдарё-6, Оқдарё-5, Ан-Боёвут, Омад, 175-Ф, Шараф-75, Ан-Ўзбекистон-4, Ан-402, Оққўрғон-2, Армуғон, Хоразм-126, Қарши-8, Гулбаҳор, Фарғона-5, Янги навлар
|
III-гуруҳ
|
Фарғона-3, Чимбой-3010, С-9070
|
2. Органик ва минерал ўғитлар.
Юқори ва сифатли ҳосил олиш учун ўсимликларда барча озува моддалари бўлиши зарур. Улар тупроқ таркибида органик ва минерал бирикмалар шаклида бўлади. Уларнинг парчаланиши (емирилиши) ва минераллашиши натижасида ўсимликлар ўзлаштирадиган ҳолатга айланади.
Ўғитлар органик ва минерал ҳолатда бўлади. Органик ўғитлар қадимдан қишлоқ хўжалигининг деҳқончилик соҳасида қўлланилади. Органик ўғитларнинг асоси ҳайвонот ва ўсимликлар дунёсининг қолдиқлари ҳисобланади. Улар тупроқа арадашгач микроорганизмлар иштирокида чирийди ва ўсимликлар учун зарур бўлган моддалар билан тупроқни бойитади.
Йирик шохли молдан бир кунда 20-30 кг, отдан 15-20 кг, қўйдан 1,5-2,5 кг гўнг йиғилади.
Маълумотларга қараганда, ҳар гектар далага солинган гўнг алмашлаб экиш таркибидаги ўсимликлар ҳосилдорлигини дон ҳисобига 1 центнерга оширади. 1 гектарга солинадиган гўнг миқдори 20-30 тонна бўлиб, кузги шудгор олдидан махсус мосламалар ёрдамида далага сепилади. Айрим хўжаликларда гўнг сувга аралаштирилиб “шарбат суви” сифатида ғўзанинг ривожланиш даврида берилади.
Компостларни (ҳар йил органик қолдиқлар аралашмаси) тайёрлашда фосфор ўғити ҳам қўшилади ва алоҳида жойга (чуқур бўлмаган ўра, катта ҳажмдаги махсус мосламалар) йиғилиб устидан суюқ гўнг ёки сув қуйилиб бостириб қўйилади.
Минерал ўғитлар таркибида ўсимлик учун зарур бўлган озуқа моддалар кимёвий усул билан яратилади. Минерал ўғит тупроққа солинганда шаклланиши мумкин бўлган муҳитга қараб қуйидагиларга бўлинади:
а) физиологик нордон ўғитлардан ўсимлик жадал суръатда катионни ўзлаштиради, анион эса тупроқ эритмасига ўтади (аммонийли сульфат, калийли хлорид, калийли сульфат, аммоний-азотли ўғит ва мочевина);
б) физиологик-ишқорий ўғитлардан ўсимлик анионни ўзлаштиради, катион эса йиғилиб тупроқ муҳитини ишқорийлаштиради (натрий нитрати, калий ва калций нитратлари);
в) физиологик нейтрал ўғитлар.
Таркибидаги озуқа моддаларнинг турига қараб минерал ўғитлар оддий ва мураккаб ўғитларга бўлинади. Оддий ўғитлар азотли, фосфорли, калий ва микроэлементларга бўлинади. Минерал ўғитлар қуйидаги меъёр асосида ишлатилади.
2-жадвал. Асосий қишлоқ хўжалик экинларига бериладиган маъданий ўғитларнинг илмий асосланган ўртача меъёрлари (кг/га, 100 фоиз соф модда ҳисобида)
Экинлар
|
Азотли
|
Фосфорли
|
Калийли
|
Бошоқли дон экинлари:
|
|
|
|
суғориладиган
|
150-200
|
100-120
|
50
|
лалми
|
50-60
|
40-50
|
-
|
Дон учун экилга:
|
|
|
|
маккажўхори
|
180-220
|
120-140
|
85-90
|
Шоли
|
200-220
|
140-145
|
150-180
|
Ғўза
|
215-240
|
145-165
|
95-100
|
Шу жумладан
|
|
|
|
Ўртача толали
|
215-240
|
145-165
|
95-100
|
Ингичка толали
|
230-250
|
155-165
|
100-110
|
Каноп
|
160-180
|
130-140
|
80-90
|
Тамаки
|
120-150
|
80-100
|
40-45
|
Картошка
|
120-150
|
85-100
|
60-75
|
Сабзавот
|
145-200
|
100-110
|
70-75
|
Полиз
|
50-75
|
100-110
|
45-50
|
Озуқабоп илдизмевали ўсимликлар
|
220
|
90
|
60
|
Силос учун экилган маккажўхори
|
200
|
90
|
60
|
Эски беда
|
100
|
90-100
|
50-60
|
Мева берувчи боғлар
|
120-130
|
85-90
|
65
|
Мева берувчи токзорлар
|
135-140
|
90-95
|
70
|
Тутзорлар
|
100
|
60
|
40
|
3-жадвал. Маъданий ўғитларнинг йиллик меъёрларини муддатлар бўйича тақсимланиши (йиллик меъёрга нисбатан фоиз ҳисобида)
Экинлар
|
Ўғит турлари
|
Ўғитлаш муддатлари
|
Шудгорлашда
|
Экиш олдидан
|
Экиш билан бир пайтда
|
Озиқлантиришлар
|
I
|
II
|
III
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
Ғўза
|
N
|
-
|
25
|
5
|
20
|
25
|
25
|
P
|
60-70
|
-
|
15-20
|
-
|
-
|
15-20
|
K
|
50
|
-
|
-
|
-
|
504
|
-
|
Каноп
|
N
|
-
|
25
|
-
|
35
|
40
|
-
|
P
|
50
|
-
|
-
|
-
|
50
|
-
|
K
|
50
|
-
|
-
|
-
|
50
|
-
|
Тамаки
|
N
|
-
|
-
|
-
|
3
|
35
|
30
|
P
|
50
|
-
|
-
|
-
|
25
|
25
|
K
|
50
|
-
|
-
|
25
|
25
|
-
|
Бошоқли дон экинлари
|
N
|
-
|
15
|
-
|
40
|
45
|
-
|
P
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Маккажўхори ва жўхори
|
N
|
-
|
30
|
-
|
35
|
35
|
-
|
P
|
50
|
-
|
-
|
-
|
50
|
-
|
K
|
50
|
-
|
-
|
50
|
-
|
-
|
Шоли
|
N
|
-
|
30
|
-
|
40
|
30
|
-
|
P
|
-
|
70
|
-
|
-
|
30
|
-
|
K
|
-
|
50
|
-
|
-
|
50
|
-
|
Силосга экилган маккажўхори ва жўхори
|
N
|
-
|
30
|
-
|
35
|
35
|
-
|
P
|
50
|
15
|
-
|
-
|
35
|
-
|
K
|
60
|
-
|
-
|
50
|
-
|
-
|
Бир йиллик ўтлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
100
|
-
|
-
|
P
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Бошоқли дон билан экилган бедазорлар
|
N
|
50
|
-
|
50
|
-
|
-
|
-
|
P
|
80
|
-
|
20
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Янги бедазорлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
P
|
80
|
-
|
20
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Кўп йиллик бедазорлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
100
|
-
|
-
|
P
|
-
|
-
|
-
|
100
|
-
|
-
|
K
|
-
|
-
|
-
|
100
|
-
|
-
|
Озуқабоп илдиз мевали ўсимликлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
50
|
50
|
-
|
P
|
75
|
-
|
-
|
-
|
25
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Сабзавотлар
|
N
|
-
|
30
|
-
|
35
|
35
|
-
|
P
|
75
|
-
|
25
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Помидор
|
N
|
-
|
15-20
|
-
|
45-40
|
40
|
-
|
P
|
70-75
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
50
|
-
|
-
|
25
|
25
|
-
|
Эрта ва кечки карамлар
|
N
|
-
|
15-20
|
-
|
45-40
|
40
|
-
|
P
|
70-75
|
25-30
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
50
|
-
|
-
|
25
|
25
|
-
|
Сабзи
|
N
|
-
|
-
|
-
|
50
|
50
|
-
|
P
|
70-75
|
25-30
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Пиёз
|
N
|
-
|
-
|
-
|
50
|
50
|
-
|
P
|
70-75
|
25-30
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Бодринг
|
N
|
-
|
15-20
|
-
|
35-30
|
25
|
25
|
P
|
70-75
|
25-30
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
50
|
-
|
-
|
-
|
-
|
50
|
Полиз
|
N
|
-
|
-
|
50
|
-
|
50
|
-
|
P
|
75
|
-
|
25
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Картошка
|
N
|
-
|
-
|
20
|
30
|
50
|
-
|
P
|
75
|
-
|
25
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Мева берувчи боғлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
50
|
50
|
-
|
P
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Мева берувчи токзорлар
|
N
|
50
|
-
|
-
|
25
|
25
|
-
|
P
|
50
|
-
|
-
|
25
|
25
|
-
|
K
|
50
|
-
|
-
|
25
|
25
|
-
|
Тутзорлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
P
|
80
|
-
|
-
|
20
|
-
|
-
|
K
|
40
|
-
|
-
|
40
|
20
|
-
|
Мевага кирмаган боғлар ва токзорлар
|
N
|
-
|
-
|
-
|
50
|
50
|
-
|
P
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
K
|
100
|
-
|
-
|
-
|
-
|
-
|
Do'stlaringiz bilan baham: |