Umurtqalilar

84-rasm. Qushlarning nafas olish organlari:
1-traxeya, 2-bronxlar, 3-o‘pka, 4-havo xaltalari, 5-ustki hiqildoq, 6-pastki hiqil­ doq.
Biroq hiqildoq quruqlikda yashovchi boshqa umurtqalilarda tovush apparati vazifasini bajarmaydi. Qushlarda tovush appa­ rati funksiyasini faqat ulaming o'ziga xos bo'lgan pastki hiqil­ doq bajaradi. Pastki hiqildoq traxeyadan bronxlar chiqadigan joyda o'rnashgan bo'lib, tuzilishi ustki hiqildoqnikiga o'xshash. Qushlar o'pkasi suvda ham quruqlikda yashovchilar hamda ko'pgina sudralib yuruvchilamikiga o'xshash xaltachalar


ko'rinishida bo'lmay, balki ichi zich tanachalardan iborat. Bunga ishonch hosil qilish uchun skalpel dastasi bilan bir tomon- dagi o'pkani ko'krak qafasining orqa devoridan ajratib olib, kesib ko'ring.
Qushlarning bronxlari o'pkaga kirgandan keyin tarmoqla- nadi. Ulaming asosiy tarmoqlari o'pkani yorib o'tib havo xaltachalariga qo'shiladi, ya’ni bronxlar tarmoqlarining bir qismi o'pkani teshib o'tib, sig'imi o'pka sig'imidan bir necha marta katta bo'lgan havo xaltachalarini hosil qiladi. Havo xalta- chalari turli ichki organlar orasida joylashib, ulaming o'simtalari teri ostiga, muskullar orasiga va pnevmatik suyak­ larga o'tadi. Qushlarda havo xaltachalari bir nechta: ikkita bo'yin, bitta o'mrovaro, ikki- uch juft ko'krak va bir juft niho- yatda katta qorin xaltalari bor (85-rasm).