Umurtqalilar zoologiyasi

85-rasm.  Qushlarning  havo 
xaltachalari  sxemasi  (qorin  tomoni­
dan  ko'rinishi):
1-traxeya,  2-o‘pka,  3-bo‘yin havo xaltachasi,  4- 
okmrovaro  havo  xaltachasi,  5-8-o‘mrovaro  havo 
xaltachasi o‘simtalari, 9-ko‘krak oldi havo xaltacha­
si,  10-ko‘krak  orti  havo  xaltachasi,  11-qorin  havo 
xaltasi.
Qon  aylanish  sistemasi.  Qorin  devori  va  ko'krak  qafasi 
olib  tashlangandan  so'ng  yupqa  devorli  yurak  oldi  xaltasi 
bilan o'ralgan yurak (86-rasm) ko'zga tashlanadi. Yurak qorin­
chasining  ikkiga  bo'linganligi  tashqi  tomondan  bilinmagani 
uchun  uch  kame-ralikka  o'xshaydi.  Yurak  bo'lmalari  qorin­
chadan  yog'  to'qima  bilan  qoplangan jo'yak  orqali  ajralgan.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Yurak  oldi  xaltasi  va  ba’zi  bir  tomirlarni  qoplagan  yog‘ 
to'qimalarini pinset bilan ajratib oling-da, yurakning asosiy qon 
tomirlarini ko'zdan kechiring.
86-rasm.  Qushlarning  arte­
rial  qon  tomirlari  sistemasi 
sxemasi:
1-aortaning o‘ng  yoyi,  2-o‘ng  nom- 
siz  arteriya,  3-o‘ng  umumiy  uyqu  ar­
teriyasi, 4-tashqi uyqu arteriyasi, 5-ichki 
uyqu  arteriyasi,  6-o‘mrov  osti  arteriya­
si, 7-ko‘krakning o‘ng arteriyasi, 8-ichak 
arteriyasi, 9-orqa aorta,  10-chap buyrak 
arteriyasi,  11-o‘ng son arteriyasi,  12-o‘ng 
quymich arteriyasi,  13-o‘ng yonbosh ar­
teriyasi,  14-dum  arteriyasi,  15-o‘pka 
arteriyasi (arteriya qon tomiridagi vena 
qoni qora  rangda bo‘yalgan).
Qushlar qon  aylanish  sistemasi  arterial va  venoz  qonning 
bir-biridan to'la-to'kis ajralganligi bilan xarakterlanadi. Bu yurak 
qorinchasining  ikkiga  bo'linishi  tufayli  to‘rt  kamerali  yurak 
hosil bo'lishi, shu bilan birga buyrak qopqa venasi bilan aorta 
chap  yoyining  reduksiyalanishi  hamda  aortaning  faqat  o'ng 
yoyi  saqlanib  qolganligi bilan  bog'liq.
Yurak  yupqa  devorli  yurak  oldi  xaltasi  bilan  o'ralgan,  u 
to'rt qismdan -  ikkita yurak bo‘lmasi va qalin devorli ikkita 
yurak  qorinchasidan  iborat.  Shunga  ko'ra  qushlarda  ham 
sutemizuv-chilardagidek  ikkita:  o'ng  —  venoz va  chap  —  ar­
terial  yurak  bor  deb  aytiladi.
Arterial  qonli  chap  yurak  qorinchasidan  aorta  o'ng  yoyi 
chiqqan  zahoti  undan  bir juft  nomsiz  arteriyalar  ajraladi.
So'ngra aorta o'ng tomonga egilib, umurtqa pog'onasiga yet-
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

gach, dum tomonga