Umurtqalilar zoologiyasi

Mashg'ulotning maqsadi: 
ko‘l baqasi misolida suvda  ham 
quruqlikda yashovchilar sinfi vakillarining tashqi va  ichki tu­
zilishini  o'rganish.
Ishning  mazmuni: 
koi  baqasi  —  suvda  ham  quruqlikda 
yashovchilaming tipik  vakili  hisoblanadi.
Suvda ham quruqlikda yashovchilar ichida dastlabki quru- 
qlikka  chiqqan,  eng  sodda,  sovuqqonli  umurtqali  hayvonlar 
sinfiga kiradi. Ularning hayoti suv muhiti bilan ham chambar- 
chas  bogiiq.
Ko‘pchilik amfibiyalaming hayoti suvda va quruqlikda kecha- 
di.  Bular uchun  xarakterli  xususiyat  aksariyatining  lichinka- 
lari suvda  rivojlanishidir.
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

Amfibiyalaming rivojlanishi metamorfozli. Ular tuxumlarini 
suvga  tashlaydi,  tuxumlari  suvda  urugianadi  va  rivojlanishi 
ham suvda kechadi.
Baqalarning  lichinkasi jabra  bilan  nafas  olsa,  voyaga  yet- 
ganda  o‘pka  va  teri bilan  nafas  oladi.  Shunga  muvofiq  qon 
aylanish  sistemasida  ham  o'zgarish  boiadi;  lichinkasi  —  it- 
baliqning  yuragi  ikki  kamerali  boisa,  voyaga  yetganlarida 
yuragi uch kamerali, qon aylanish doirasi ikkita boiadi. Sezgi 
organlari, ovqat hazm qilish sistemasi murakkablashadi. Besh 
barmoqli  oyoqlari paydo boiadi.
Lekin shunga qaramasdan, suvda ham quruqlikda yashovchi­
lar yerda yashashga va oziqlanishga yaxshi moslashmagan. Bu 
holat ayniqsa o'pkasi yaxshi rivojlanmaganidan nafas olishida 
teri ham muhim rol o'ynashida yaqqol namoyon boiadi.
Tirik  baqani  kengroq  idishga  solib  harakatlanishini  kuza- 
ting. Idishga yomg'ir chuvalchanglarini qo'yib yuboring va baqa 
uni qanday topishi, tili bilan yopishtirib olib, yutib yuborishini 
kuzating.  Baqa  oldiga  mayda  go'sht  bo'lagi  yoki  oidirilgan 
birorta oijani qo'ying. Go'sht boiagini ingichkaroq sim yorda­
mida qimirlatib ko'rib, nima sodir bo'lishini kuzating va izoh- 
lang.  Suv solingan  tog'oraga  qo'yib yuborilgan baqa suzayot- 
ganda orqa oyoqlarining harakatini kuzating.
Tashqi  tuzilishi.  Baqa  bosh,  tana,  bir juft  oldingi  va  bir 
juft orqa oyoq qismlaridan tashkil topgan.  Uning gavdasi 
yapaloq, katta yassi boshi tanasiga qo'shilib 
s  Ьлч 
ketganligidan bo'yni bilinmaydi (43-
rasm).