Umurtqalilar zoologiyasi

47-rasm. Erkak baqaning siydik- 
tanosil sistemasi: 
I-buyrak, 2 -s iydik y o ‘li (urug4 y o ‘li ham 
hisoblanadi), 3 -kloaka b o ‘shlig‘i, 4 -s iydi k-ta- 
nosil teshigi, 5-siydik pufagi, 6-s iydik pufagi- 
ning teshigi, 7-urug ‘don, 8 -urug‘ olib c hiquvchi 
kanallar, 9-urug‘ pufagi, 10 -yog ‘ tanac hasi, 11- 
buyrak usti bezi. 
Ayirish organi. Amfibiyalarning ayirish organi 
(47, 48-rasmlar) baliqlamikiga o'xshash tana buyrak (mezo- 
nefros)dan iborat. Ular qizil, jigar rangli, g'uj uzunchoq boiib, 

---

www.ziyouz.com kutubxonasi 
umurtqa pog'onasining yon tomonlarida joylashgan. Buyrak- 
lardan kloakagacha ingichka ipsimon volfov kanallari cho'zilib 
yotadi. Urg'ochi baqalarda volfov kanali faqat siydik yo'li 
vazifasini, erkaklarida esa ham siydik yo'li va ham urug' yo'li 
vazifasini bajaradi. Volfov kanallari kloakaga mustaqil teshik 
bilan ochiladi. Shu tariqa kloakaga siydik pufagining teshigi 
ham ochiladi. Baqalarda siydik oldin kloakaga yig'ilib, so'ngra 
undan siydik pufagiga o'tadi. Buyrakning ostki tomonida in- 
gichka uzunchoq 
buyrak usti bezlari 
o'rnashgan. 
48-rasm. Urg‘ochi baqaning 
siydik-tanosil sistemasi: 
I-b uy ra k, 2 - siy d ik y o ‘li, 3 - k lo a k a 
b o ‘shlig‘i, 4-siydik teshigi, 5 -s iydik pufa- 
gi, 6-s iydik pufagining teshigi, 7chap tu- 
xum don (o' ng tux um don ras mda c hizil- 
m agan), 8-tux um y o ‘li, 9 -tux um y o ‘lining 
voronkas i, 10 -yog ‘ tanachasi ( o ‘ng to m o - 
nidag i k o ‘rsatilm agan), 11 -buyra k usti 
be zi, 12 -jins iy tes hik (tux um y o ‘lin ing 
tes higi).
Jinsiy oigani. 
Yetilgan tuxumlar tuxumdon devorini teshib 
tana bo'shlig'iga tushadi. So'ngra tuxum yo'lining voronkasi 
orqali tuxum yo'liga va bu orqali kloakaga o'tadi. Tuxumlar 
tuxum yoiidan o'tish paytida studenik (dirildoq) pardaga 
o'raladi. Bachadon tuxumlar qo'yishga qulay shaklni oladi. 
Shunday qilib, urg'ochi baqalar siydik-tanosil yo'llari bir-biri- 
dan to'liq ajralgan. Urug' va tuxumdonlaming ustida suvda 
ham quruqlikda yashovchilar uchun xarakterli bittadan