Умуртқалилар зоологияси фанининг предмети, ўрганаѐтган объекти ва вазифалари

17. Каккусимонлар туркуми – Cuculiformes 
Ҳақиқий дарахтда яшовчи қушлар бўлиб, иккита бармоғи олдинга, иккитаси орақага қаратилган. Тумшуғи чўзилган, учи бироз 
букилган. Асосан ҳашоратлар билан овқатланади. 
Каккусимонлар асосан тропикларда тарқалган, 130 турни ўз ичига 
олади, шулардан ярми уя қуриш ва жўжа очиш инстинктини йўқотган, яъни 
бошқа қушларнинг уясига паразитлик қилади. Паразитликнинг энг содда 
кўриниши, бошқа қушларни уясини тортиб олишдан бошаланади. Баъзи 
турлари тортиб олинган уяга тухумини қўяди, уни инкубация қилади ва очиб 
чиққан жўжаларини тарбиялайди. 
Ҳақиқий уя паразитларига оддий какку (Cuculus canorus)ни кўрсатиш 
мумкин. Бу қуш ҳеч қачон уя қурмайди ва тухумларини босмайди, бошқа 
қушларнинг уясига қўяди. Тухумларининг ранги ва ўлчами ҳам уя эгасини 
тухумларига ўхшаш бўлади. Тухумдан чиққан какку жўжаси уянинг эгаси 
тухумини ѐки тухумдан чиққан жўжаларини уядан чиқариб ташлайди. 

---

18. Тўтиқушсимонлар туркуми – Psittaciformes 
Дарахтларда яшовчи 325 турни ўз ичига олади. Тропик зоналарда тарқалган. Тумшуғи кучли, устки тумшуғининг учи ўткир илмоқ 
ҳосил қилади. Тумшуғининг асосида восковицаси бор, оѐқлари кучли бўлиб икки бармоғи олдинга, иккитаси орқага қаратилган, 
жиғилдони бор. ранги очиқ. 
Тўтиларнинг типик вакили катта ва думи узун америка ара тўтиси, 
кўпинча қафасда боқиладиган амазон кўк тўтиси, коклдор австралия тўтиси-
какаду, нестор тўтиси, африка жакосидир. 
19. Яполоққушсимонлар туркуми – Strigiformes 
Ер шарининг ҳамма ландшафтларида кенг тарқалган. 140 турни ўз 
ичига олган кечаси ҳаѐт кечирадиган йиртқич қушлардир. Тумшуғи кучли, 
учида ўткаир илмоқчаси бор, тумшуғининг асосида восковицаси бор. оѐқлари 
кучли, бармоқлари чангал тирноқли ва учи эгилган, панжалари айланиш 
қобилиятига эга. Кўзлари катта бўлиб, олдинга қаратилган. Эшитиш 
қобилияти катта. Ташқи қулоқ тешиги атрофида тери бўртмаси бор, бу ташқи 
қулоқ муртаги ҳисобланади. Юмшоқ ва майин патлари учганда шовқин 
чиқармайди. Боши жуда ҳаракатчан ва танага нисбатан 270 
0
га бурилаолади. 
Жиғилдони йўқ. Кемирувчилар ва ҳашаротлар билан овқатланади. МДҲда 18 
тури уя қуради. 
Дарахт коваклари, қоя ѐриқлари, қоядаги тахмонларга уя қилади. 
Типик вакиллари: оқ яполоққуш (Nyctea scandiaca) тундрада яшайди. Укки
(Bubo bubo), қулоқдор яполоққуш (Asio otus), бойўғли ѐки бойқуш (Athena), 
кулранг пунгқуш (Strix aluco) ҳамда соғлар (Otus) яполоққушларнинг энг 
кичик вакилларидир. Оқ яполоққушлардан бошқа турлари Ўзбекистонда 
учрайди.