Умуртқалилар зоологияси фанининг предмети, ўрганаѐтган объекти ва вазифалари

5. Лайлаксимонлар туркуми - Ciconiformes 
Бу қушларнинг ўлчами ҳар хил (массаси 100 г дан 6 кг гача), 
тумшуғи, бўйни ва оѐқлари узун бўлиб, сув қирғоқлар ва ботқоқликларда 
яшайди. 120 га яқин турлари бор. Патлари сийрак. Секин учади, учганда 
оѐқлари думидан кейинга чиқиб туради. Ер шарининг деярлик ҳамма 
қисмида тарқалган. Ҳар хил ҳайвонлар (балиқлар, бақалар, илон ва бошқа) 
билан овқатланади. Колония бўлиб уя қилади. Уяларини қамишларга, дарахт 
шохларига қуради, 2-8 тухум қўяди. Жўжалари ялонғоч, кўзи ярим юмуқ 
бўлиб очилади. 
Лайлаксимонлар 4 та оилага бўлинади. Қўтонлар ѐки қарқаралар 
(Ardeidae) оиласига 60 га яқин тур киради, буларнинг тумшуқлари 
конуссимон, қирралари ўткир, бўйни ҳаракатчан ва узун, кейинги бармоғи 
олдинги бармоқлари билан деярли бир хил узунликда. Типик вакиллари 
кўкқўтон (Ardea cinerea), оққўтон (Egretta alba), катта кўлбуқа (Botaurus 
stelleris)лар. 
Лайлаклар (Ciconidae) анча йирик бўлиб, массаси 4-6 кг келади. Якка 
жуфтлик бўлиб, дарахтларда уя қуради. Ўзбекистонда ва МДҲда 17 турдан 
икки тури уя қуради. Оқ лайлак (Ciconia ciconia) ва қора лайлак (ciconia 
nigra). Буларнинг иккаласи ҳам «Ўзбекистон қизил китоби»га киритилган. 
Ибислар (Threskiornithidae)ни тумшуғи узун, ингичка ва пастга 
букилган (ибис) ѐки ясси, ялпоқ тумшуғининг учи қошиққа ўхшаб кенгайган 
(қошиқбурун) бўлади. 30 турдан МДҲнинг жанубида тури 4 яшайди. 
Булардан каравайка (Plegadis falcinellus) ва қошиқбурун (Platalea leucorodia) 
кенг тарқалган. 

---

Фламинго (Phoenicopteridae)лар узунбўйинли ва узуноѐқли қушлар 
бўлиб, катта тумшуғи пастга қайрилган. Тумшуқ қирраларида шох 
пластинкалар бор. бармоқларида сузгич пардаси бўлади. Колония ҳосил 
қилиб уя қуради. Уялари устунсимон, бўйи 50 см га етади. Жўжалари парли, 
кўзлари очиқ ҳолда тухумдан чиқади. 
Лайлаклар оққўтон ва фламинголарга ов қилиш қатъий ман этилган.