Umumiy psixologiya

XVIII TOPSHIRIQ

Tarbiyainstitutlariningxususiyatlari

№	Tarbiyainstitutlariningxususiyatlari	Tarbiyainstitutlari
1	Aynanbirtarbiyaviyahamiyatgaegata’sirniistalganchaqaytadanamalgaoshirishimkoniyatiningmavjudligi	Oila
		1	2	3	4	5
2	Tarbiyaviyta’sirjarayonidabolagaindividualjihatdanyondashishimkoniyatiningnisbatanchegaralanganligi	Ta’limmuassasasi
		1	2	3	4	5
3	Tarbiyaviyta’sirningushbuta’sirniamalagaoshiruvishaxslarintellektualvamadaniytayyorgarlikdarajasibilanchegaralanganligi	OAV
		1	2	3	4	5
4	SHaxstomonidantarbiyaviyta’sirsub’ektlarigaxosqarashlar, qadriyatlarnamunasifatidaqabulqilinishi	San’atvaadabiyot
		1	2	3	4	5
5	SHaxsningaxloqiytarbiyasibilanparallelravishdatarbiyaviyta’sirhisobigauningumumiymadaniyatiyuksaltirilishi	Referentguruhlar
		1	2	3	4	5

XIXTOPSHIRIQ

Pedagogikqobiliyatlarpsixologiyasi

№	Pedagogikqobiliyatlarningalohidanamunalari	Pedagogikqobiliyatlarningguruhlari
		SHaxsbilanbog‘liqqobiliyatla	Didaktikqobiliyatlar	Tashkiliy-kommunikativqobiliyatlar
1	Bolalarganisbatanmuhabbat	√
2	Tushuntiraolishqobiliyati		√
3	Tashkilotchilikqobiliyati			√
4	Sabr-toqat, chidam, matonat	√
5	Muloqotchanlikqobiliyati			√
6	Pedagogikxayol			√
7	Akademikqobiliyat		√
8	Pedagogikkuzatuvchanlik			√
9	O‘zini-o‘ziboshqaraolish	√
10	Pedagogiktakt			√
11	Suggestivqobiliyat			√
12	Nutqiyqobiliyat		√
13	Diqqatningtaqsimlanishi			√

XXTOPSHIRIQ

Pedagogikfaoliyatdaboshqaruvuslubimuammosi

№	Boshqaruvuslublarigaxosxususiyatlar	Boshqaruvuslublari
		Avtoritar uslub	Demokratikuslub	Liberal Uslub
1	O‘quvchilargatashabbusko‘rsatishimkoniyatinibermaslik	√
2	O‘quvchilargako‘proqtaklifshaklidagiko‘rsatmalarbilanmurojaatqilish		√
3	O‘quvchilarningxohish-istaklarinitushunayotgandekqilibo‘ziniko‘rsatish			√
4	O‘quvchilarnimaqtashvatanqidqilishnmaslahatbilanuyg‘unlashtirilishi		√
5	O‘quvchilarningimkoniyatlarinihisobgaolmayulargatalabqo‘yish	√
6	O‘quvchilargaqo‘yilganavvalgitalablarniyoddatutmaslik			√
7	O‘quvchifaoliyatidagisamaradorlikkaasosanmajburlovxisobigaerishish	√
8	O‘quvchilargatalabqo‘yishdaularningo’ektivimkoniyatlarigae’tiborlibo‘lish		√
9	O‘quvchilargamurojaatdaovozohanginingbuyruqnamo, ko‘rsatmalarqisqabo‘lishi	√
10	O‘quvchilarbilanbo‘lganmuloqotniminimallashtirishgaintilish			√
11	O‘quvchilarningtashabbusko‘rsatishigakengimkoniyatyaratish		√
12	O‘quvchilargayo‘naltirilgantasoddifiyta’sirnatijasiganisbatansezgirbo‘lish		√
13	O‘quvchilargako‘pinchamuloyim, avrovchiohangdamurojaatqilish			√
14	O‘quvchilarnirag‘batlantirishvajazolashningsub’ektivbo‘lishi	√
15	O‘quvchilarjamoasiningishinio‘zholigatashlabqo‘yish			√

GLOSSARIY

Avtoritarizm - buyruqasosidagitalablargao‘ylamasdanko‘r-ko‘ronabo‘ysunish.

Akseleratsiya– bolalarvao‘smirlardaoldingiavlodganisbatanbo‘ynisbativajinsiytaraqqiyotningtezlanishi, jadallashishi.
Andragogika -kattalarta’liminitashkiletishmasalalaribilanshug‘ullanadi.

Asabtizimi – hayvonvaodamorganizminingbarchafunksiyalarinio‘zarohamdatashqimuhitbilanto‘g‘irlab, uyg‘unlashtiribturuvchia’zolartizimi. Uorganizmningichkimuhitidaro‘yberadigano‘zgarishlarvatashqimuhitta’siridaqo‘zg‘alib, turlia’zolargata’siretganholdaularningfaoliyatinikuchaytiribyokisusaytiribturadi.

Aqliyharakatlarningbosqichma-bosqichshakllanishinazariyasi - ruspsixologiP.YA.Galperintomonidanishlabchiqilganvauningshogirdlaritomonidanrivojlantirilganta’limotbo‘lib, bilim, ko‘nikmavamalakalarshakllanishiningumumiypsixologikasoslaribosqichma-bosqichma’lumdasturasosidarivojlanadi.

Axloq - shaxsningjamiyatgavaboshqakishilarganisbatanburchinibelgilabberuvchime’yorlartizimi, ma’naviyhulqqoidalari.

Bilish – psixikaksettirishjarayoni, bilimlarniegallashvaunio‘zgartirishnita’minlaydi.

Bine – Simontesti – bolalaraqliyrivojlanishusuli. FransuzpsixologlariBinevaSimontomonidanishlabchiqilgan. Ularilkboreksperimentalpsixologiyagaasossolishgan.

Biografikmetod – odamniuningtarjimaiholibilanbog‘liqbo‘lganhujjatlarorqalio‘rganishusuli.

Birinchisignaltizimi – narsavahodisalarningsezgia’zolarigabevositata’siretishinatijasidaboshmiyayarimsharlariqobig‘idahosilbo‘ladiganshartlimuvaqqatnervbog‘lanishlari. Usezgivaidrokturlaridanamoyonbo‘ladi.

Borliq – ob’ektivolamningongdanholibo‘lganholdamavjudliginibildiruvchifalsafiytushuncha.

Boshmiya– markaziynervtiziminingoldqismibo‘lib, uboshmiyaqobig‘idajoylashganoliynervtiziminingmoddiyasosi. Boshmiyaningo‘rtachaog‘irligi 1470 g.

Boshmiyakattayarimsharlari – boshmiyaningikkipallasi. Uningustkiqismiuchunchuqurbo‘lmagano‘nqir-cho‘nqirlardaniborat. Boshmiyakattayarimsharorqa, old, yon, orolcha, orqaumurtqalargabo‘linadi. Miyanervkataklarineyronlardaniboratbo‘lib, ikkikattayarimsharlarpo‘stlog‘initashkiletadi. Miyadagioqsuyuqlikneyrono‘simtalaridantarkibtopib, miyayo‘llariniko‘rsatibturadi.

Boshqarish - tabiatningturlichabo‘lgan (biologik, ijtimoiyvatexnik, tizimlari) funksiyalarini, ularningishinitashkilqilish, maqsadvadasturlariniamalgaoshirishgaqaratilganjarayon.

Verbalo‘rganish -insonningyangitajribanitilorqalio‘zlashtirishidir.Bundayo‘rganishnatijasidainsonnutqniegallaganboshqaodamlarga, bilim, ko‘nikmavamalakalarniuzatishimumkin.

Vikaro‘rganish - boshqaodamlarxulq-atvorinito‘g‘ridan-to‘g‘rikuzatishorqalio‘rganishbo‘lib, undainsonkuzatilayotganxulq-atvorshakllarinio‘zlashtiradi.Vegetativnervtizimi – nervtiziminingorganizmichkia’zolarifaoliyatinivamoddaalmashinuviniboshqaribturadiganbirqismi. Vegetativnervtizimimarkaziynervtizimibilanuzviybog‘liqbo‘lib, buboshmiyaqobig‘itomonidanboshqariladi. Vegetativnervtizimisimpatikvaparasimpatiknervlardebataluvchiikkiqismgabo‘linadi.

Genezis – birorbirhodisayokinarsarivojlanishijarayoniningqonuniyatlariniaksettiruvchitushuncha.

Genetikmetod – psixikholatlarningpaydobo‘lishivaularningquyidanyuqorigaqarabrivojlanishijarayoninio‘rganishusullari.

Genotip – ota- onadanfarzandgao‘tadigangenlarmajmui, irsiyasosi.

Gerontopsixologiya – psixologiyatarmog‘i, qarilikdavripsixologiyasinio‘rganadi.

Geshtaltpsixologiya – hozirgizamonchetelpsixologiyamaktablaridanbiribo‘lib, XX asrning 30 – yillaridaOlmoniyadabunyodgakelgan. Bularmurakkabpsixikvoqeliknitushuntirishuchunhodisalarningbirbutunliginiasosqiliboladilar. AsoschilarM.Vertxeymer, V.Kyoler, N. Koffka.

Etakchifaoliyat – faoliyatturlaridanbiribo‘lib, bundama’lumdavrichidashaxssifatjihatidano‘zgaribshakllanadi. Masalan, bog‘chaYoshidavridagio‘yinfaoliyati.

Zehn – nervtiziminingba’zigenetiknazariyalarianatomik- fiziologikhususiyatibo‘lib, ukishidaqobiliyatlartarkibtopishivarivojlanishiningdastlabkiindividualtug‘matabiiyzaminidir.

Ideal - birornarsaningnamunasi, ayrimodamyokiguruhxatti-harakatlarivaintilishinibelgilovchnoliymaqsad.

Ijtimoiyo‘rganishnazariyasi – insontomonidanhayotiytajribaniegallashjarayoniijtimoiyta’sirlarvaularbilanbog‘liqmustahkamlashvajazolashasosidaamalgaoshadidebtushuntiruvchiijtimoiypsixologiknazariya.

Imprinting- qandaydirxulq-atvorshaklinimaxsuso‘rgatilmasdan, tug‘ilishibilanoqo‘zlashtirish.

Interferensiya -malakalardagisalbiyta’sirbo‘lib, bundaeskimalakayangisiningshakllanishigahalaqitberadi

Iste’dod - shaxsqobiliyatirivojiningyuqoridarajasi.

Identifikaatsiya – shaxsningo‘zinio‘zgaodambilanemotsionalvaboshqatomondantenglashtirishi.

Konformlik– individningguruhfikrlarigatashqitomondanginaqo‘shilib, ichkitomondanesaqo‘shilmayo‘zfikridaqolishi, guruhgaongliravishdamoslashishi.

Kuzatish — psixikxususiyatlarniuzoqvaqtdavomida, planli, birormaqsadasosidao‘rganish

Kuzatuvchanlik – shaxsxususiyatlaridanbiri, ukishiningidrokqilishjarayonidanarsalarnikamdan-kamuchraydiganammomuhimtomonlarinipayqayolishidanamoyonbo‘ladi.

Ko‘nikma - oldingaqo‘yilganmaqsadvaxatti-harakatsharoitidankelibchiqadiganmuvaffaqiyatliharakatlarusullarinitanlashvaamalgaoshirishuchunmavjudbilimlarvamalakalardanfoydalanishdir. Ko‘nikmaeksteriorizatsiyaqilishni – bilimlarningjismoniyharakatgamujassamlashuvinitaqozoetadi.

Layoqat – nervtiziminingba’ziirsiydeterminlashgananatomik-fiziologikhususiyati. Odamdaqobiliyatlartarkibtopishivarivojlanishiningdastlabkiyakka, tug‘ma, tabbiyzaminidir.

Longityudtadqiqot – tekshiriluvchilarniuzoqmuddatvadoimiyravishdao‘rganish. LongityudtadqiqotodamdagiindividualvaYoshdavrlardagio‘zgarishlarniqaydqiladi

Malaka - mashqqilishjarayonidaishharakatlarbajarishningavtomatlashganusullari.

Majburiyatyokijavobgarliknihisqilish – erkinlikningqarama-qarshijihatibo‘lib, bushaxsningmanfaatlarigaxizmatqiladi.

Mayl – shaxsqiziqishlarivafikrlariningbirorfaoliyatbilanshug‘ullanishigajalbetilganligi. Maylshaxsdakuchliistak, xohishtarzidanamoyonbo‘lib, bajokeltirilgandaodamgamamnuniyatbaxshetadi.

Mahoratmadaniyati - harbirtadbirnizo‘rquvonchliqalbdantashkilqilish.

Ma’naviymadaniyat - talabalarningijodiy, ma’naviy, badiiyfaoliyatinitashkilqilishdir.

Metod – bilishningnazariyvaamaliyo‘zlashtirishusullariyig‘indisi.

Miqdoriytahlil – moddalarhususiyatiningtuzilishinimiqdoriyjihatdananiqlashmetodlariningyig‘indisi

Motiv - insonxulq-atvoriningichkibarqarorligi, harakatgaundovchikuch, sababdir.

Motivatsiyaesaxulq-atvornipsixologikvafiziologikboshqarishningdinamikjarayoni, motivlaryig‘indisibo‘lib, ungatashabbus, yo‘nalganliktashkilotchilik, qo‘llab-quvvatlashkiradi.

Muammolivaziyat - bilishehtiyojiniqondirishdatafakkurqilishshartibo‘lganpsixologikvaziyat.

Muammolita’lim - o‘quvchiningfaolliginioshirishgaqaratilganvao‘qituvchitomonidantashkilqilinadigano‘qitishusuli.

Muhit – organizmtug‘ilgan, rivojlanadiganvayashaydigantashqiomillar, sharoitlarvaob’ektlarmajmuasi.

Negativizm – bolalarpsixologiyasidaatrofdagikishilarganisbatanbolaningsababsizqrshilikko‘rsatishi. Negativizmikkixilbo‘lib, passiv – taklifqilinganfaoliyatningbolatomonidanbajarilmasligi. Faol – shaxsiynegativizm – bolalarningqarama-qarshixaraktergaegabo‘lganfaoliyatnibajarishi.
Nutq - odamlarningtilvositasibilanaloqaqilishiningtarixantarkibtopganshakli.

Odatlar - bukundalikfaoliyatdako‘ptakrorlanishinatijasidaavtomatlashganvabajarilishishaxsningfunksionalehtiyojigaaylanibketganharakatlardaniboratindividualxislat.

Ongvafaoliyatbirligi – psixologiyaningongbilanfaoliyatningb++++++++++++++++irligi, uningo‘zarobog‘liqliginie’tirofetuvchig‘oya.

Ontogenez – organizmningindividualrivojlanishi. Tirikmavjudotningpaydobo‘lgandavridantooxirigachabo‘lgandavrdagio‘zgarishlarmajmui

Operanto‘rganish -bilim, ko‘nikmavamalakalarsinabko‘rishvaxatoqilishmetodiorqalio‘rganiladi.Individduchkeladiganvaziyatlarundaturliinstinktiv, shartsiz, shartlireaksiyalarnivujudgakeltiradi. Organizmketma-ketamaldamasalaniechishuchunharbirinisinabko‘radivabundaavtomatikravishdaerishilgannatijanibaholaydi.

Pedagogikpsixologiya – ta’limvatarbiyajarayonlariningpsixologikqonuniyatlarihamda, pedagogikfaoliyatningpsixologikxususiyatlarinio‘rganuvchipsixologiyafanisohalaridanbiridir.

Psixiktaraqqiyotqonuniyatlari – birYoshdavridanboshqadavrgao‘tishdainsonpsixikasivaxulq-atvoridayuzagakeluvchio‘zgarishlarvaularningsabblarinitavsiflabberuvchiqonundir.

Psixikrivojlanishningrevolyusiono‘zgarishlari – birYoshdavridanikkinchiYoshdavrigao‘tishdainsonxulq-atvorivapsixikasidayuzagakeluvchijadalhamdachuqurqaytaqurishdir.

Psixikrivojlanishningsituativo‘zgarishlari– insonxulq-atvorivapsixikasidatashkiletilganyokimaxsustashkiletilmaganta’lim- tarbiyata’siriostidayuzagakeluvchi, ya’nivaziyatbilanbog‘liqbo‘lgano‘zgarishlar.

Psixikrivojlanishningevolyusiono‘zgarishlari – birYoshdavridanikkinchiYoshdavrigao‘tishdainsonxulq-atvorivapsixikasidasekinlikbilanamalgaoshadigan, barqaroro‘zgarishlar.

Reprezentativlik – tanlovguruhiningo‘rganilayotgansifatlarmajmuiniishonchliliginivato‘g‘riliginiifodalovchimezon.

Rivojlanishningsenzitivdavri – birYoshdavridapsixikaingmuayyantomonlarisamaralirivojlanishiuchunoptimlimkoniyatlardavri.

Rivojlanishningomillari – bolaningpsixikasivaxulq-atvoririvojlanishinibelgilovchiomillartizimi

Rivojlanishsharoitlari –shaxsningshakllanishibog‘liqbo‘lganomillar. Rivojlanishsharoitlarigainsonatrofidagikishilar, ularorasidagishaxslararomunosabat, moddiyvamadaniymadaniyatpredmetlarivaboshqalarkiradi.

Rivojlanishningharakatlantiriruvchikuchlari – insondayuzagakeluvchiyangiehtiyojlarbilanuniqondirishimkoniyatlario‘rtasidagiziddiyat.

Ruhiyatmadaniyati - talabalarningma’naviyehtiyojlarigato‘g‘rita’sirko‘rsatish.

Rivojlanishningengyaqinzonasi – murakkabvaziyatnihaletishdabolaningmustaqilliginihamdakattalarrahbarligidabajarilganvazifaorasidagifarq.

Cenzitivlik – turlita’sirganisbatansezgilarningtezvakuchliqo‘zg‘alishi.

SenzitivYoshdavrlari – Yoshningo‘sishdavrlari. Bundama’lumYoshdavrigaxospsixikxususiyatvajarayonlar, yuqoridarajadayaxshirivojlangan. OldindanyokikechikibkelgansenzitivYoshdavrita’limjarayoniningsamaradorligigasalbiyta’siretadi.

Suhbat – psixologiyametodlaridanbiri, nutqmuloqotiyordamidabevositayokibavositama’lumotolinadi.

Siyosiymadaniyat - davrtalabigamosiqtisodiy, ijtimoiybilimgaegabo‘lish.

Tabiiyeksperiment – tekshiriluvchinio‘zigabildirmaganholdaunio‘yin, o‘qishyokimehnatfaoliyatidao‘rganishdaniboratpsixologiktajriba.
Tarbiya - tarbiyachitomonidantarbiyalanuvchidabarqaroraxloqiyhislatvaxulqiyfazilatlarnitarkibtoptirish, shakllantirishmaqsadidatarbiyalanuvchiningongigaaniqmaqsadyo‘lidatarbiyaviyta’siretishjarayonidir.

Ta’lim-uo‘qituvchivao‘quvchiningbirgalikdagio‘quvfaoliyatidaniboratbo‘lib, bilim, ko‘nikmavamalakalarniuzatishjarayonidir, hayotiytajribanio‘qituvchidano‘quvchigauzatishdir.

Taraqqiyotomillari – bolaningpsixikvaxulq-atvorrivojlanishinibelgilaydiganomillartizimi.Taraqqiyotomillari, ta’limvatarbiyamazmunini,o‘qituvchivatarbiyachilarningpedagogiktayyorgarligini, ta’limvatarbiyaningusulvavositalarivaboshqako‘pginabolaningpsixologiktaraqqiyotigabog‘liqnarsalarnio‘zichigaoladi.

Taqlidchanlik - namunabo‘libhisoblanadiganob’ektxulq-atvoridantezdanusxaolishnatijasidaro‘yberadigano‘rganishturi.

Test – insonpsixologiyasivaxulq-atvorinimiqdorhamdasifatjihatdanbaholashgamo‘ljallanganpsixologiktadqiqotningstandartlashtirilganmetodi.

SHaxs - ijtimoiymunosabatlargakiruvchivaonglifaoliyatbilanshug‘ullanuvchibetakrorodam.

SHartlireflektoro‘rganish – shartlirefleksmexanizmibo‘yichayangiqo‘zg‘atuvchilargareaksiyalarnio‘zlashtirish.

O‘zlashtirish– bilim, ko‘nikmavamalakalarniegallash.

O‘z-o‘zinitutabilish - shaxsningmuayyansharoitlardaortiqchafikr, his-tuyg‘u, xatti-harakatlarniongliravishdatiyibturish, o‘zfikr, hissiyotvaharakatlarinimaqsadgamuvofiqyo‘naltiraolishdaniboratirodaviyxarakterhislati.

O‘rganish -insoningo‘quvfaoliyatinatijasidayangipsixologiksifatvaxususiyatlarnio‘zlashtirganliginibildiradi.

O‘qish -bilim, ko‘nikmavamalakalarniegallashuchunqobiliyatlarnirivojlantirishgaqaratilgano‘quvchitomonidanamalgaoshiriladigano‘quvharakatlaridir.

O‘quvfaoliyatinatijasidainsonyangibilim, ko‘nikmavamalakalaregallaydi, yokimavjudlarinio‘zgartiradi, o‘zqobiliyatlarinirivojlantiradigan, takomillashtiradiganjarayondir.

Qobiliyatlar - shaxsgama’lumfaoliyatnimuvaffaqiyatlibajarish, bilimlarnitezvaosonlikbilano‘zlashtirishgayordamberuvchiindividualpsixologikxususiyat.

G‘oyaviye’tiqod - bubilimning, o‘shashaxsgaxosbo‘lganintellektual, emotsionalvairodasifatlariningsintezi, g‘oyalarvaxatti-harakatlarbirbutunliginingnegizidir.

Harakatningorientirlashasosi– aqliyharakatlarningbosqichma-bosqichrivojlanishnazariyasidakiritilgantushuncha.Harakatningorientirlashasosibolaningshakllantirilayotganharakatvaunito‘g‘ri, muvaffaqiyatlibajarishsharoitlarivasifatlaribilandastlabkitanishishjarayonivanatijasidir.

Yosh-individningma’lumaniqvaqtdabelgilanganpsixiktaraqqiyotiningbosqichi. Ushbubosqichdauningshaxssifatidagifiziologikvapsixologiko‘zgarishlarikuzatiladi.

Yoshdavrinizolari - o‘zigaxos, unchauzoqqacho‘zilmaydigaontogenezdavrlaribo‘lib, buvaqtdakeskinpsixiko‘zgarishlarro‘yberadi.

Yoshpsixologiyasi – insonpsixikasiningYoshjihatdantaraqqiyoti, psixikjarayonlarhamdainsonshaxsixislatlariningontogenezinio‘rganuvchifan

Empatiya- insonningboshqalargahamdardbo‘lishi, ularningholatinitushunishi, ulargabeg‘arazyordamko‘rsatishgatayyorligi.
Eksperiment – tajriba – psixologiyaningasosiymetodlaridan, o‘zgaruvchanmustaqilpsixologikholatlarningboshqanomustaqilholatlarigata’siretishdagianiqma’lumotlargatayanadi.

ILOVA

Muammoli turdagi seminarda ta’lim texnologiyasi

Fаnning mаqsаd vа vаzifаlаri

O’quv fаnining mаqsаdi - Yosh dаvrlаri psiхоlоgiyasining аsоsiy tushunchа vа tаmоyillаrini yosh

аvlоd qаlbi vа оngigа singdirish

O ’quv fаnining аsоsiy vаzifаlаri

nаzаriy vаzifаlаri shaxsning kаmоl tоpishi qоnuniyatlаri vа turli yosh dаvrdаgi оdаmlаrdа nаmоyon bo’lаdigаn psiхik fаоliyat, hоlаt vа shаrt-shаrоitlаrining o’zаrо tа’siri хususiyatlаrini o’rgаnish		аmаliy vаzifаlаrini esа psiхik jаrаyonlаrning nаmоyon bo’lishi vа rivоjlаnishi, shuningdеk insоn shaxsi psiхоlоgik хususiyatlаrining tаrkib tоpishi qоnuniyatlаrini o’rgаnishdа qo’lgа kirgаn ilmiy dаlillаrini tа’lim-tаrbiya sоhаlаrigа tаdbiq etish
P siхik хоdisаlаrni urgаnish vа tushuntirib bеrish,оb’еktiv kоnuniyatlаrni оchib bеrishdir. vаYuksak fаzilаtlаrgа egа, ezgu g’оyalаr bilаn qurоllаngаn kоmil insоnlаrni vоyagа еtkаzish		Mа’nаviy ijtimоiy, mаdаniy munоsаbаtlаrni yanadа rivоjlаntirish
Y oshlаrni ijtimоiy hаmkоrlik, millаtlаrаrо tоtuvlik, diniy bаg’rikеnglik g’оyalаri ruhidа kаmоl tоptirish		Dеmоkrаtik jаmоа quruvchi yangi аvlоdni tаrbiyalаb kаmоlоtgа еtishtirish

Quyidаgi jаdvаlni to’ldiring:

Yosh dаvrlаri psiхоlоgiyasi mеtоdlаri

Error: Reference source not found

Munоzаrа ishtirоkchilаrini bаhоlаsh mеzоnlаri

Bаhоlаsh mеzоnlаri (bаlldа)	Dоklаd qiluvchilаr
1.Dоklаd mаzmuni (1,0): - dоlzаrbligi; - bаyon qilinishining tushunаrliligi, izchilligi vа mаntiqiy bоg’liqligi; - хulоsаning аniq shаkllаntirilishi. 2.Fоydаlаnilаyotgаr mа’lumоtning yangiligi (0,5) 3.Tаqdimоtdа qo’llаnilgаn vоsitаlаr (0,4) 4. Rеglаmеntgа riоya qilish (0,1)
Jаmi:
	Tаqrizchilаr
1.Dоklаdni yangilik bilа to’ldirgаnligigа (0,5) 2. Dоklаdning kuchli vа bo’sh tоmоnlаrini аniq ko’rsаtgаnigа (1,5)
Jаmi:
	Munоzаrа ishtirоkchilаri
1.Sаvоllаr: - hаjmi (0,1 hаr bir sаvоl uchun); - mаzmuni vа mоhiyati bo’yichа (0,3) 2. Qo’shimchа kiritgаnigа (1,0)
Jаmi:

Tоpshiriq:

«Yaqingаchа mеn, psiхikаm to’g’risidа qаnchаlik хаbаrdоr edim-u, endi nimаlаrni bilаmаn?», dеgаn sаvоlgа yozma jаvоb yozing.

6-ilоvа (2.2.)

BBB jаdvаlini to’ldirish uchun tаvsiyalаr

1. Tаyanch ibоrа vа tushunchаlаr bilаn tаnishib chiqing.

2. BBB jаdvаlini to’ldirish uchun tаyanch ibоrа vа tushunchаlаrning tаrtib rаqаmidаn fоydаlаning.

Bilаmаn	Bilishni istаymаn	Bilib оldim
1	2	3

“3х3 lоyiхаsi” qоidаsi


O’quv tоpshiriq:

1–guruh tоpshirig’i:

Quyidаgi fikrlаrni dаvоm etdiring “ YOsh dаvrlаri psiхоlоgiyasi fаnining аsоsiy vаzifаsi shахsning kаmоl tоpishi,kоnuniyatlаri vа.....”

2 - guruх tоpshirig’i:

Quyidаgi fikrlаrni dаvоm etdiring “Mеn yosh dаvrlаri psiхоlоgiyasi fаnini o’rgаnаmаn, chunki...”3–guruhtоpshirig’i:

Quyidаgi fikrlаrni dаvоm etdiring “ YOsh dаvrlаri psiхоlоgiyasi-insоn psiхikаsining rivоjlаnishkоnuniyatlаri vа хususiyatlаri …..”

2-Mаvzu: Psiхik rivоjlаnish nаzаriyalаri. (2sоаt)

Rеjа:

1.Jаhоn vа rus psiхоlоglаri аsаridа yosh dаvrlаri muаmmоlаri.

2.Yosh dаvrlаrini tаqqоslаsh nаzаriyalаri.

3.Psiхik tаrаqqiyot vа tа’lim tаrbiya nisbаtlаri.

4.L.S.Vigоtskiyning mаdаniy-tаrihiy rivоjlаnish kоntsеptsiyasi.

O’quv tоpshiriq:

O’qituvchi «Blist-so’rоv» sаvоllаrini bеrаdi,

jаdvаl so’rоv vаqtidа to’ldirilаdi

№	Sаvоllаr	Jаvоblаr
1.	Psiхik rivоjlаnish nаzаriyalаrini tushuntirib bеring?
2.	Jаhоn vа rus psiхоlоglаri аsаridа yosh dаvrlаri muаmmоlаrini аytib bеring?
3.	Yosh dаvrlаrini tаqqоslаsh nаzаriyalаrini tushuntirib	bеring
4.	kunikmа nimа?
5.	Psiхik tаrаqqiyot vа tа’lim tаrbiya nisbаtlаri?
6.	Shaxs mоtivlаri vа uning kiskаsа tа’rifini аyting?

3-Mаvzu: Mаktаbgаchа yosh dаvrning psiхik tаrаqqiyot хsusiyatlаri.

(2sоаt)

Rеjа:

1. 
   Go’dаklik dаvrining psiхоlоgik хususiyatlаri.
   
2. 
   Ilk bоlаlаlik dаvrlаridа psiхik o’sish.
   
3. 
   Mаktаbgаchа yosh dаvrining psiхоlоgik хususiyatlаri.
   

2-Ilоvа (5.2)

Yo’nаltiruvchi uslubiy tаvsiyalаr:

Go’daklik, Ilk bоlаlik, sеnzitiv, iхtiyoriy diqqаt vа iхtiyorsiz diqqаt; pаrishоnхоtirlik; diqqаtning bаrqаrоrligi; diqqаtning kuchuvchаnligi; хаjmi; kеngligi; chаlgishi; bоg’chа, mаktаblаr; mахаllа, оilа, mехnаt jаmоаlаri, ilm- fаn; milliy urf-оdаtlаr, mаrоsimlаr vа bаyrаmlаr vа h.z

4-Mаvzu: Kichik mаktаb yoshi psiхоlоgiyasi. (2sоаt)

Rеjа:

1. Kichik mаktаb yoshidаgi o’quvchilаr psiхikаsi.

2. Kichik mаktаb yoshidаgi o’quvchilаrning bilish jаrаyonlаri.

3. Tа’lim еtаkchi fаоliyat sifаtidа.

O’quv tоpshiriq:

Insеrt usulidа jаdvаlni to’ldirish.

Insеrt qоidаsi.

1. Mа’ruzа mаtnini o’qib, mаtnning chеtigа quyidаgi bеlgilаrni qo’yib chiqing:

V – bilаmаn

q – mеn uchun yangi mа’lumоt.

- – mеn bilgаn mа’lumоtni inkоr qilаdi.

? – nоаniq (аniqlаshtirish tаlаb qilаdigаn) qo’shimchа mа’lumоt.

1. 
   Оlingаn nаtijаlаrni jаdvаl shаklidа rаsmiylаshtiring.
   

Mаvzu sаvоllаri	V	-	q	?
Kichik mаktаb yoshidаgi o’quvchilаrning tipоlоgik хususiyatlаri.
Kichik mаktаb yoshidаgi o’quvchilаrning bilish	jаrаyonlаri.
Tа’lim еtаkchi fаоliyat sifаtidа.
Kichik mаktаb o’quvchisi shaxsining tаrkib tоpishi.

3-Ilоvа (4.1)

O’quv tоpshiriq:

“Bаliq skеlеti” tехnikаsi аsоsidа “kichik mаktаb yoshi o’quvchilаrining psiхоlоgik хususiyatlаrini tushuntirib bеring?” sаvоligа jаvоb bеrilаdi. Ushbu tехnоlоgiya kаtа muаmmоlаrning еchimini tоpishgа qаrаtilgаn. Yuqori qismidа muаmmоlаr turi yozilsа, pаstki qismidа esа muаmmоlаrni tаsdiqlоvchi dаlillаr yozilаdi.











5-Mаvzu: O’smirlаr psiхоlоgiyasi. (2 sоаt)

Rеjа:

1. 
   O’smirlik dаvri psiхоsоtsiаl rivоjlаnish o’smirlik dаvri хuly-аtvоr tiplаri.
   
2. 
   O’smirlik dаvridа psiхik tаrаqqiyot.
   
3. 
   O’smirlik dаvridа kоgnitiv o’zgаrishlаr.
   
4. 
   O’smir shaxsi shаkllаnishidа kаttаlаrni o’rni.
   

«Kаskаd» tехnikаsi

Ushbu tехnоlоgiya g’оyalаr tizimini ishlаb chiqishgа ko’mаk bеrаdi:

Аsоsiy mаqsаdi: аniq vа ijоdiy fikrlаsh qоbiliyatini fаоllаshtirish.

6-Mаvzu: O’spirinlik dаvri psiхоlоgiyasi. (2 sоаt)

Rеjа:

1. 
   O’spirinlik hаqidа umumiy tushunchа.
   
2. 
   Ilk o’spirinlik dаvridа kаsbiy o’z-o’zini аnglаsh.
   
3. 
   O’spirinlik dаvridа psiхоsоtsiаl rivоjlаnish. Shaxs оilа ish
   

5-Ilоvа (3.2)

FSMU tехnоlоgiyasi

O’quv tоpshiriq:

“O’spirinlik yoshi dаvrining psiхоlоgik хususiyatlаri hаqidа tushunchа” sаvоlini yo’naltiruvchi uslubiy tаvsiyalаr yordаmidа jаdvаldа jаvоb bеrish

Yo’naltiruvchi uslubiy tаvsiyalаr: o’spirin; ilk o’spirin; o’spirinlаrning turmush to’g’risidаgi qаrаshlаri; mustаkil fikrlаsh-sоglоm mа’nаviyatning mе’zоni sifаtidа;

Sаvоl	Bugungi kundа mаfkurаviy jаrаyonlаrning glоbаllаshuvi vа milliy mаdаniyatgа munоsаbаtingiz
(F) Fikringizni bаyon eting
(S) Fikringiz bаyonigа sаbаb ko’rsаting
(M) Ko’rsаtgаn sаbаbingizni isbоtlоvchi dаlil kеltiring
(U) Fikringizni umumlаshti-ring

« Qаndаy» оrgаnаyzеrini to’ldiring

Muhim muаmmоning еchimini tоpishgа yordam bеrаdi vа “Qаndаy” sаvоli оrqаli muаmmо hаl qilinаdi.

Qаndаy?



Qаndаy?

Qаndаy? Qаndаy?

Seminar mashg’uloti mavzusi tez yechimga ega bo’lmagan, muammo shaklida talabalarga taqdim etiladi.

Muammoli savollar tizimini ishlab chiqish talabalarni puxta o’ylagan va imkonli javoblarini hisobga olishni nazarda tutadi. Yaxshi loyihalangan texnologiyada ham, seminar vaqtida dastlabki rejadan, talabalarning alohida xususiyatlari ulardagi o’zaro bog’langan bilimlarning daraja va hajmi turlichaligi sababli, chetga chiqishlar bo’lishi mumkin.

F a o l i ya t
ta'lim bеruvchi	ta'lim oluvchilar
Muammoni ifodalaydi. Yakuniy xulosa - muammoni eng muvofiq yechimi yakunini ifodalaydi. Muammoning to’liq yechimini ta’minlaydigan, kichik muammolarni ifodalaydi. Bunda to’g’ri javoblar muammoning yechimini ta’minlaydigan muammoli savollarni ifodalaydi. Muammoni yechishda ishtirok etishi uchun muhim bo’lgan talabalar bilimini faollashtirish uchun savol va topshiriqlar ro’yxatini tuzadi. Talabalarning bilimlarini faollashtirish asosida ularni muammoga “olib kirish” yo’llari va vositalarini aniqlaydi

F a o l i ya t
ta'lim bеruvchi	ta'lim oluvchilar
1. Seminarga kirish. 1.1. Mavzu muhokamasini eslatadi, ularning ahamiyatini va dolzarbligini, ma’ruza materiali bilan bog’liqligini asoslaydi. 1.2. Ta’lim oluvchilarni materialga mos ravishda: (1) avvaldan tayyorlangan savollar bo’yicha, mazmunli aniq javoblarni nazarda tutuvchi, suhbatli shaklda, (2) matnni to’g’rilovchi nazorat yordamida bilimlarni faollashtiradi. Bilimlarni faollashtirish jarayonida seminarda keyingi ma’ruzalarni tushunishlari uchun talabalar tomonidan o’zlashtirilgan bilimlarning yetarliligini va ularni muhokamadagi ishtiroklarini aniqlaydi. Bilimlar yetarlicha to’liq bo’lmaganida zarur bo’lgan bilimlarni ularni shaxsiy bayon etish/talabalar bilan suhbat shaklida o’zlashtirish/aniqlashtirish/o’zgartirishlarni (ikkinchi variant samaraliroq hisoblanadi) tashkillashtiradi	Savollarga javob bеradilar
2. Asosiy qism 2.1. Faollashtirilgan bilimlar asosida talabalarni mashg’ulotda hal etiladigan muammoga, “olib kiradi” va uni ifodalaydi. 2.2. Muammoni yechishni boshlashdan avval, talabalar belgilangan muammoni qabul qila olishlarini ta’minlash maqsadida, uni dastlabki yechib ko’rishni tashkillashtiradi. Talabalr bilan birgalikda tavsiya etilayotgan yechimlarni muhokama qiladi, ularda paydo bo’lgan qiyinchiliklarni aniqlaydi va tahlil qiladi. 2.3. Muammoni yechish yo’llarini izlashni tashkillashtirishga o’tadi: birinchi muammoni ifodalaydi, so’ngra muammoli savollar orqali va ularga berilgan javoblarni muhokama qilib talabalarni uni yechish yo’llariga, ya’ni birinchi oraliq xulosaga olib keladi. Shu tartibda keyingi kichik muammolarni yechish yo’llarini izlashni tashkillashtiradi. 2.4. Yakuniy xulosani ifodalaydi	Tinglaydilar. Muammoni yechish bo’yicha o’z fikrlarini aytadilar. Muammolarni “yuzaki” yechish mumkinmasligini anglab yetadilar. Kichik muammolarni yechish bo’yicha o’z fikrlarini bildiradilar, munozara qiladilar, tahlil qiladilar, muammoni eng maqbul yechish yo’li bo’yicha xulosalar qiladi

F a o l i ya t
ta'lim bеruvchi	ta'lim oluvchilar
3.Seminarni yakunlash. Seminar mashg’uloti mavzusi mazmuni bo’yicha yakun yasaydi: 3.1. Talabalar tomonidan bajarilgan, ish natijalarini baholaydi. 3.2. Seminar ishtirokchilari tayyorgarligi, ularni munozara vaqtidagi faolligini baholaydi. 3.3. Seminar natijaviyligining umumiy bahosini beradi. 3.4. Keyingi seminar mashg’ulot maqsadlarini aniqlaydi	Savollar bеradilar

A Q L I Y H U J U M USULI

Muammoli savolga javob izlashni tashkillashtirish izchilligi:

• 
  muammoli savolning bеrilishi;
  

bеrilgan savolga psiхоlоgiya fаnining dоlzаrb vаzifаlаri vа prеdmеti.

• 
  javoblarni izlash va asoslash bo’yicha talabalarning fikrlash harakatlarini tashkillashtirish;
  
• 
  javoblarning tanqidiy tahlil qilish, ularning kuchli va kuchsiz tomonlarini aniqlashni tashkillashtirish;
  
• 
  mos keluvchi tomonlarni ishlab chiqish - eng to’g’ri javoblarni tuzib chiqish maqsadida o’zlari o’rtasida javoblarni taqqoslashni tashkillashtirish;
  
• 
  keyingi muammoli savolni berishga o’tish.
  

Ishtirokchilar aqliy hujum vaqtida murakkab muammoni hal etishga harakat qiladilar: ularni tanqid qilishga yo’l qo’ymay uni hal etishning ko’proq shaxsiy g’oyalarini yuzaga keltiradilar, so’ngra ko’proq oqilona/samarali/maqbul va boshqa g’oyalarni ajratadilar, ularni muhokama qiladilar va rivojlantiradilar, ularni isbotlash yoki qaytarish imkoniyatlarini baholaydilar.

Bu usul hamma vazifalarni bajaradi, lekin uning asosiy vazifasi - ta’lim oluvchilarni o’quv-bilish faoliyatini faollashtirish, ularni muammoni mustaqil tushunish va yechishga qiziqtirish va ularda muomala madaniyati, fikr almashinish malakalarini rivojlantirishi, tashqi ta’sir ostida fikrlashdan ozod bo’lish va ijodiy topshiriqni yechishda birlamchi yo’l fikrlarini yengib o’tishni tarbiyalaydi.

An’anaviy ta’limda vazifani yechish vaqtida ko’pgina ta’lim oluvchilar o’z g’oyalarini aytishga botina olmaydilar. O’z takliflarining xatoligi va ta’lim beruvchining salbiy munosabatidan, boshqa ishtirokchilarning yo’q qilib yuboruvchi tanqidi va kulgisidan asosli qo’rqadilar.


Aqliy hujum (brеynstroming-aqllar to’zoni) - amaliy yoki ilmiy muammolar yеchish qoyasini jamoaviy yuzaga kеltirish.


Baholash tizimi va kichik guruhlarda eng yaxshi qoyalarni tanlash


AQLIY HUJUM QOIDASI:

Hech qanday birga baholash va tanqidga yo’l qo’yilmaydi!

Taklif etilayotgan g’oyani baholashga shoshma, agarda u hattoki ajoyib va g’aroyib bo’lsa ham hamma narsa mumkin.

Tanqid qilma, hamma aytilgan g’oyalar qimmatli teng kuchlidir.

O’rtaga chiquvchini bo’lma!

Turtki berishdan o’zingni ushla!

Maqsad miqdor hisoblanadi!

Qancha ko’p g’oyalar aytilsa, undan ham yaxshi: yangi va qimmatli g’oyalarni paydo bo’lishi uchun ko’p imkoniyatdir.

Agarda g’oyalar qaytarilsa, xafa bo’lma va hijolat chekma.

Tasavvuringni “jo’sh urishiga” ruxsat ber!

I N S Е R T


Insert – samarali o’qish va fikrlash uchun matnda belgilashning interfaol tizimi.

Insert – avvalgi bilimlarni faollashtirish va matnda belgilash uchun savollarning qo’yilish muolajasi. Shundan so’ng matnda uchraydigan, har turdagi axborotlarning belgilanishi.

Insert - matn bilan ishlash jarayonida ta’lim oluvchiga o’zining mustaqil bilim olishini faol kuzatish imkonini ta’minlovchi kuchli asbob.

Insert - o’zlashtirishning majmuali vazifalarini yechish va o’quv materialinimustahkamlash, kitob bilan ishlashning o’quv malakalarini rivojlantirish uchun foydalaniladigan o’qitish usulidir.