Umumiy psixologiya kafedrasi eksperimental psixologiya

 
9-Mavzu. Biografik metod asosida shaxs xarakteristikasini tuzish. 
Reja: 
1.Biografik anketaning shakllantirilishi.  
2 Tadqiqotni tashkil etish. Tekshiriluvchiga Yuriknoma. 
3 Bayonnomani tuzish.  
4.Shaxs shakllanishi xronologik jadvali. Kontent-taxlil metodi. 
 
Tayanch  tushunchalar:Biografik  metod,  Biografik  tahlil  usuli  manbalari,  kauzometriya,  Zamonaviy 
biografik metodlar, kuzatuv bayonnomalari, axborot to'plash, xatlar 
 
Biografik metod (Yunon tilida bios – hayot, graho – yozayapman) – - biografik (kishini uning tarjimai 
holi  bilan  bogʼlik  boʼlgan  xujjatlar  orqali  oʼrganish)  usul;  -  intervYu  (muammoga  oid  boʼlgan  shaxs 
hayot yoʼlini tadqiq etish, tashxislash, korrektsiyalash, rejalashtirish uslubi. Biografik usul XX asrning 
birinchi choragida tatbiq etila boshlandi. Birlamchi biografik usullardan yordamida siyosatchilar, tarixiy 
shaxslar oʼtmishdagi siyosiy hayotni retrospektiv tahlil etish maqsadida foydalanilgan.  
 Keyinchalik bunga muhim va kelajakda boʼlishi mumkin boʼlgan hodisalarni (boʼlajak avtobiografiya, 
boshqariladigan  fantaziya,  hayotni  rejalashtirish,  kauzometriya)ni,  shuningdek,  shaxsning  muloqot 
doirasini (qoʼshimcha biografiya, subʼektning munosabatlar doirasini) qoʼshishdi. Zamonaviy biografik 
metodlar  siyosatchi  shaxsini  tarixiy,  ijtimoiy  va  individual  borliq  doirasida  oʼrganishga  asoslangan 
boʼlib,  shaxs  rivojining  stsenariysi  va  hayotiy  dasturlari,  uning  kasbiy,  oilaviy,  maʼnaviy,  tabiiy  va 
ijtimoiy  makonda  «makon-vaqt»  doirasida  tahlil  etadi.  Biografik  metodlarni  qoʼllashda  soʼrovnoma, 
intervYu,  test,  yaqinlarining  koʼrsatmalari,  zamondoshlarining  xotiralari,  faoliyat  mahsulini 
oʼrganish(xatlari  va  kundaliklarini,  maʼruzalari  nutqlarining  kontent-tahlili  va  b.)dan  manba  va  vosita 
sifatida foydalaniladi. 
Ushbu  metod  inson  hayot  tarixini  oʼrganish  va  baholash  usullari,  bu  hayotni  o'tkazganlar  nuqtai 
nazaridan  aytilgan  yoki  xabar  qilingan  hayotning  guvohliklari.  Axborot  to'plash,  xatlar,  intervYular, 
kundaliklar, kuzatuv bayonnomalari va uni tahlil qilish usullaridan iborat. 
 Biografik  metodning  mohiyati  ma'lum  bir  shaxs  qanday  mexanizmlar  va  hodisalar  tug'ilishi  va 
kelajakda o'z taqdirini qanday shakllantirish natijasida, savolning javobida yotadi.  
 Biografik metod ilk marotaba Chikago sotsiologik maktabi namoyondalari tomonidan qo’llanilgan. 
Biografik  metod  sinaluvchi  ichki  ruxiy  dunyosini  tushunish  turli  xayotiy  vaziyatlardagi  xulqiy 
koʼrinishlarni shakllantirish imkonini beradi.   
 
Biografik  tahlilning  o'ziga  xosligi  uning  shaxs,  guruh  (masalan,  oila),  tashkilot  hayoti  aspektlarini 
sub'ektiv talqin qilishga qaratilganligi hisoblanadi.  
Voqea-hodisalarni  og'zaki  yoki  hujjatli  tasvirlashda  rivoyat  qiluvchining  o'zi  nuqtai  nazaridan  hayotiy 
voqea sub'ekti ushbu voqealarni boshdan kechirishi, izohlashi va belgilashi shaklida bo'ladi.  
          Biografik tahlil usuli manbalari  
• Subʼekt  
• Sinaluvchini biladigan odamlar 
• Sinaluvchi haqida biografik va adabiy manbalar 
• Kasbiy faoliyat bo'yicha ma'lumotlar va ma'lumotlarni manzilga Yuborish 
• Sinaluvchi yashash muhiti 

---

• Shaxsiy buYumlar 
• rasmiy hujjatlar 
• Faoliyatning amaliy natijalari 
Ushbu metod: 
1.     Psixobiografiya (biografik ma'lumotlar asosida). 
2.        Kauzometriya  inson  hayoti  va  uning  psixologik  vaqtini  tasvirini  o'rganishga  mo'ljallangan.  U 
intervYu  sifatida  o'tkaziladi,  shu  bilan  uning  yordamida  nafaqat  o'tgan  voqealarni,  balki  kelajakdagi 
voqealarni,  ya'ni sabab-ta'sir munosabatlari orqali Yuzaga kelishi  yoki Yuzaga kelishi mumkin bo'lgan 
voqealarni tasvirlash mumkin. 
 Kauzometriya har doim 6 komponentdan iborat: 
1.  xulosa ma'lumotlarini yig'ish, 
2.  eng muhim voqealarni ajratib ko'rsatish,  
3.  ushbu voqealarni sanash,  
4.  ushbu voqealardagi munosabatlarni tahlil qilish,  
5.  maqsadli tahlil  
6.  har bir hodisaning ma'lum sohalarga aloqadorligi.  
Boshqa  barcha  biografik  tahlil  usullaridan  farqli  o'laroq,  kauzogramma  natijalari  tanlangan 
hodisalarning  holatini,  vaqtdagi  o'rnini  ko'rsatib,  grafik  ko'rinishda  namoyish  etiladi.  Kassometriya 
hayot  yo'lidagi  turli  xil  og'ishlarni,  shuningdek,  uning  rejalari  ko'lamini  va  ularning  haqiqiy 
mujassamlashuvlarining rasmini mukammal darajada namoyish etadi . 
 Biografik anketada insonning hayot yo'li ko'rsatkichlarini aks ettiruvchi biografik anketalar guruhining 
usullari ko'rsatilgan va quyidagi bandlardan iborat: 
Biografik  usul  asosida  shaxsiyat  xususiyatlarini  kompilyatsiya  qilish,  quyidagi  bo'limlarni  o'z  ichiga 
oladi: 
1. Hayotiy yo'l haqidagi ma'lumotlar. 
2. Ijtimoiylashuv bosqichlari (bolalar bog'chasi, bolalar bog'chasi, maktab, universitet va boshqalar). 
3. Rivojlanish muhiti (yashash joyi, ta'lim muassasalari va boshqalar). 
4. Hayotning turli davrlaridagi qiziqishlar va sevimli mashg'ulotlar. 
5. Sog'liqni saqlash holati (shu jumladan, o'tgan kasalliklar).