18. Ta`lim jarayonining psixologik asoslari 18.1 Vazifa: Ta’lim jarayonida keng qo‘llanuvchi har xil ko‘rgazmali qurol va vositalar ko‘rgazmalilikning qaysi turiga kirishini ko‘rsating. Bunda quyida sanab o‘tilgan ko‘rgazmali qurol va vositalarning tartib raqamini o‘zlari oid bo‘lgan ko‘rgazmalilik turining nomi keltirilgan tegishli soha ostidagi bo‘sh katakchalarga kiritish talab qilinadi.
№
Ko‘rgazmali qurol va vositalardan namunalar
Ko‘rgazmalilik turlari
1
CHizmalar, sxemalar
Predmetli ko‘rgazmalilik
2
Ko‘rgazmali tajribalar
3
Og‘zaki misollar
Tasviriy ko‘rgazmalilik
4
Jadvallar, diagrammalar
5
Obrazli nutq
Nutqiy ko‘rgazmalilik
6
Ekskursiyalar, sayohatlar
18.2 Pedagogik qobiliyatlar psixologiyasi Vazifa: Pedagogik qobiliyatlarning turli xil namunalari ularning qanday nisbatan umumiy guruhlariga oid ekanini ko‘rsating. Bunda quyidagi jadvalning alohida qobiliyat namunalari keltirib o‘tilgan satrlari bilan qobiliyatlarning umumiy guruhlari ko‘rsatilgan ustunlari o‘zaro kesishgan joyga har qaysi qobiliyat qobiliyatlarning qanday guruhiga mansubligini bildirish ma’nosida biror belgi qo‘yish talab qilinadi.
18.3 Pedagogik faoliyatda boshqaruv uslubi muammosi Vazifa: Pedagog faoliyatidagi boshqaruv uslublariga xos xususiyatlarni ko‘rsating. Bunda quyidagi jadvalning boshqaruv uslublari nomi keltirilgan ustunlari va ularga xos xususiyatlar sanab o‘tilgan satrlari o‘zaro kesishgan joyga qaysi xususiyat qanday uslubga xosligini bildirish ma’nosida biror belgi qo‘yish talab qilinadi.
№
Boshqaruv uslublariga xos xususiyatlar
Boshqaruv uslublari
Avtoritar
uslub
Demokratikuslub
Liberal
uslub
1
O‘quvchilarga tashabbus ko‘rsatish imkoniyatini bermaslik
2
O‘quvchilarga ko‘proq taklif shaklidagi ko‘rsatmalar bilan murojaat qilish
3
O‘quvchilarning xohish-istaklarini tushunayotgandek qilib o‘zini ko‘rsatish
4
O‘quvchilarni maqtash va tanqid qilishn maslahat bilan uyg‘unlashtirilishi
5
O‘quvchilarning imkoniyatlarini hisobga olmay ularga talab qo‘yish
6
O‘quvchilarga qo‘yilgan avvalgi talablarni yodda tutmaslik
7
O‘quvchi faoliyatidagi samaradorlikka asosan majburlov xisobiga erishish
8
O‘quvchilarga talab qo‘yishda ularning o’ektiv imkoniyatlariga e’tiborli bo‘lish
O‘quvchilar bilan bo‘lgan muloqotni minimallashtirishga intilish
11
O‘quvchilarning tashabbus ko‘rsatishiga keng imkoniyat yaratish
12
O‘quvchilarga yo‘naltirilgan tasoddifiy ta’sir natijasiga nisbatan sezgir bo‘lish
13
O‘quvchilarga ko‘pincha muloyim, avrovchi ohangda murojaat qilish
14
O‘quvchilarni rag‘batlantirish va jazolashning sub’ektiv bo‘lishi
15
O‘quvchilar jamoasining ishini o‘z holiga tashlab qo‘yish
18.4 Ta’lim samaradorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi omillar Vazifa: O‘quv materialining samarali o‘zlashtirilishiga ancha sezilarli ta’sir ko‘rsatadigan tashqi omillarning mazmunini belgilang. Bunda quyida berilgan har bir tavsifning qaysi omilga tegishli ekanini aniqlashtirib, keltirilgan jadvalning javoblar maydonidagi diagonal bo‘yicha ajratilgan katakchalarning yuqori bo‘linmasida muayyan omilning tartib raqami pastki bo‘linmasida unga mos tavsifning tartib raqami keltirish talab qilinadi.
№
Ta’lim samaradorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi tashqi omillar
№
Ta’lim samaradorligiga ta’sir ko‘rsatuvchi
tashqi omillarning
tavsifi
O‘quv materialini o‘zlashtirishga sarf etiladigan vaqt va xatolar miqdorida ifodalanuvchi omil
4
O‘quv materialining anglanganlik darajasi
4
O‘quv materialini o‘zlashtirish muayyan vazifalarni hal etishga qanchalik kerakligida ifodalanuvchi omil
5
O‘quv materialining mazmuni
5
O‘quv materialini tushunish shaxs tegishli bilimlarga qanchalik egaligiga bog‘liqligida ifodalanuvchi omil
6
O‘quv materialining ahamiyat darajasi
6
O‘quv materialinining tarkibiy qismlari o‘rtasidagi aloqa qanday o‘rnatilishida ifodalanuvchi omil
7
O‘quv materialining murakkablik darajasi
7
O‘quv materiali tarkibiga kiruvchi alohida elementlar miqdorida ifodalanuvchi omillar
8
O‘quv materialining tarkibiy tuzilishi
8
O‘quv materiali shaxsda qanchalik muayyan his-kechinmalarni uyg‘otishida ifodalanuvchi omillar
19. Tarbiyaning psixologik asoslari 19.1 Vazifa: Ayrim o‘quvchilarning xulqida kuzatiladigan salbiy xulq-atvor shakllarining sabablarini ko‘rsating. Bunda quyidagi jadvalda sanab o‘tilgan salbiy xulq sabablarining tartib raqamini jadvalning javoblar maydonida tegishli salbiy xulq-atvor namunasi qarshisidagi bo‘sh katakchalarga kiritish talab qilinadi.
