“umumiy pedagogika” fanidan qiziqarli masalalar to’plami «Avliyoni hatlab o‘tma!» Masala 1

“UMUMIY PEDAGOGIKA” FANIDAN VAZIYATLI 

TOPSHIRIQLAR TO‘PLAMI 

 

1.

 

Ma’naviyat haqidagi ma’ruzadan so‘nggi yozib qoldirilgan xat: 

“Pedagogika bo‘yicha darslik va o‘quv qo‘llanmalarda ham o‘qituvchi vijdoni 

haqida kamdan-kam gapiriladi. Uni qanday izohlash mumkin?” Siz «o‘qituvchi 

vijdoni» deganda, nimani tushunasiz? O‘z fikringizni ilmiy asoslang.  

 2. Yozma refleksiya uchun o‘quvchilarga mavzu berildi: “Bugungi kundagi 

tarbiyaning eng xarakterli belgisini ayting”. Bolalar turlicha javob berishdi: ular 

siyosiy madaniyatni oshirishdan, televizorda narkotik moddalarni iste’mol qilishga 

qarshi mavzularda reklama berishgacha. Sinf xonasi bahs maydoniga aylanib ketdi. 

Siz sinfdagi bahs san’atini qanday tashkil etgan bo‘lardingiz? 

3.

 

Sinfda subkultura tushunchasi atrofida munozara boshlandi. Kimdir uni 

ijobiy baholagan bo‘lsa, kimdir salbiy fikr bildirdi. Siz mazkur tushunchani qanday 

izohlagan bo‘lardingiz? 

4.

 

Bir mashhur pedagogning xotira daftarida shunday fikr yozib qo‘yilgan: 

“Iqtidorli bola – me’yordan og‘ishgan bola”.  Mazkur fikrga siz qanday munosabat 

bildirasiz? 

5.

 

Siz sinfxonaga dars o‘tishga kirdingiz. Biroq xona iflos. Qog‘ozlar 

sochilib yotibdi. Siz sinfdagi bir o‘quvchi qizga qog‘ozlarni terib olishni aytdingiz. 

Lekin qiz sizga qog‘ozni u tashlamaganligi, shuning uchun olishga majbur 

emasligini bildirdi. Siz mazkur vaziyatda qanday yo‘l tutardingiz?. O‘zingiz 

tutadigan yo‘lni ilmiy jihatdan asoslab bering. 

6.

 

Tarbiyasi og‘ir o‘smir. Biroq kimningdir darsida u jim o‘tiradi, hamma 

narsani vaqtida bajaradi. Biroq sizning darsingizda esa, o‘zini tartibsizligini 

namoyish etadi.   Siz mazkur vaziyatdan qanday chiqishingiz mumkin? 

7.

 

Siz ishlaydigan pedagogika kollejidagi bir nechta o‘quvchiga o‘zingiz 

o‘tayotgan fandan 1-semestr bo‘yicha baho qo‘ymadingiz. Biroq o‘quv yili 

yakunida jurnalda mazkur o‘quvchilarga baho qo‘yilganining guvohi bo‘ldingiz. 

Siz o‘quv ishlari bo‘yicha direktor o‘rinbosariga uchrashdingiz. O‘quv ishlari 

bo‘yicha direktor o‘rinbosari ularga bahoni guruh rahbari qo‘yib yuborganini aytdi. 

Mazkur vaziyatda siz qanday yo‘l tutgan bo‘lardingiz?  

8.

 

Siz kollej rahbarisiz. Qo‘l ostingizdagi o‘qituvchingiz ertalab ishga kelib, 

1-parani tugatib uyiga ketib borayotgan edi. Siz qaerga ketayotganini 

so‘raganingizda, darsini o‘tib bo‘lib, uyga ketayotganligini aytdi. Siz ish vaqti 

tugamaganligini aytdingiz, biroq o‘qituvchi indamasdan ketib yubordi. Mazkur 

vaziyatni baholang va uni hal eting. 

9.

 

   Siz kollej rahbari sifatida Pedagogik Kengash o‘tkazyapsiz. Lekin 

orqada o‘tirgan yosh o‘qituvchilardan ikkitasi gapni eshitmasdan, o‘zaro gaplashib 

---

o‘tirishibdi. Siz ogohlantirish berdingiz. Lekin ular mazkur holatni qayta 

takrorlashib o‘tiribdi. Mazkur vaziyatni baholang. Siz qanday yo‘l tutar edingiz? 

10.

 

 Geografiya darsiga har doim tayyor bo‘lib keladigan Sunnatni o‘qituvchi 

doskaga chaqirdi. Biroq u tayyor emasligini aytdi. O‘qituvchi unga ikki baho 

qo‘ydi. Sunnat indamasdan joyiga o‘tirdi. Sunnatning uch kun oldin buvisi vafot 

etgan edi, shuning uchun u darsga tayyorlana olmagan edi. Siz sababni bilgan va 

bilmagan holatda tutishingiz mumkin bo‘layotgan vaziyatni sharhlang. 

11.

 

 Sizni 9-cinf bitiruvchilari bitiruv oqshomiga taklif etdi. Ketma-ket 

qo‘ng‘iroqlar bo‘laverdi. Sizni boshqa joyga ham  mehmonga taklif etishgan. Siz 

mazkur vaziyatda qanday yo‘l tutardingiz?  

12.

 

 Odatda, tez-tez o‘qituvchilar jamoasi o‘qituvchi bilan o‘quvchilar 

o‘rtasida “o‘zaro masofaviy chegara” bo‘lishi lozimligini ta’kidlashadi. 

Sizningcha, bunday “o‘zaro masofaviy chegara” nima? O‘qituvchi bilan o‘quvchi 

o‘rtasidagi “o‘zaro masofaviy chegara”ni qanday baholaysiz? 

13.

 

 O‘qituvchi bilan o‘quvchi o‘rtasida do‘stlik bo‘lishi mumkinligi haqida 

ham turlicha fikrlar bor: kimdir o‘qituvchi o‘quvchi bilan do‘stona munosabatda 

bo‘lishi zarur, desa, kimdir esa, aksincha. Siz o‘zingizning shaxsiy bahongizni 

ilmiy asoslagan tarzda bayon etib bering. 

14.

 

 Tasavvur qiling: Siz o‘quvchingizga bilim – kuch ekanligini  

tushuntirmoqchisiz.  Buni qanday uddalaysiz?  

15.

 

 Individuallik. Bu tushuncha bilan birga individualizm tushunchasi 

ham ishlatiladi. Siz quyidagi tushunchalarni amaliy pedagogik nuqtai nazardan 

izohlang: “o‘quvchining individualligi”, “shaxsdagi individualizm”.      

 

16. Sergeli tumanidagi 268-maktabning biologiya fani o‘qituvchisi 

“Ma’naviyat va ma’rifat ishlari bo‘yicha direktor o‘rinbosari” bo‘lganligi uchun 

darslarni ham vaqtida o‘ta olmas edi. Darslarni o‘tgan vaqtida ham o‘quvchilarning 

bilim, ko‘nikma, malakalarini nazorat qilib bormasdi. O‘quv yilning birinchi 

choragi tugab, o‘quvchilar ta’tilga chiqishganida o‘qituvchi ularning choraklik 

baholrini qo‘yib qo‘ygandi. II chorak boshlangach o‘quvchilar sinf rahbarlaridan 

biologiya fanidan qo‘yilgan baholarni eshitib hayratlanib qolishdi. CHunki baholar 

o‘quvchilar tomonidan olinmagan edi. 

1.

 

O‘qituvchi to‘g‘ri ish qilgan deb o‘ylaysizmi? 

2.

 

O‘qituvchi ta’lim olganlikni tashxislashning qaysi tamoyillarini buzgan? 

3.

 

O‘qituvchining o‘quvchilarning o‘quv faoliyatini bunday nazorat qilishi 

ularning bilim olishlariga salbiy ta’sir ko‘rsatadimi? 

17. Ertalab soat 8.00. Hali maktabda dars boshlanishiga yarim soat bor. 

Ikrom ertacha kelgani uchun tashqarida turmasdan kimyo fani o‘qituvchisining 

xonasiga bordi. Xonada kimyo o‘qituvchi bilan birga adabiyot o‘qituvchi gaplashib 

o‘tirgan edi. Ikrom kimyo o‘qituvchisidan kirib o‘tirishga ruxsat so‘radi. Sinfga 

---

kirib joylashdi-da, kimyo kitobini olib darsga tayyorlana boshladi. Biroq xayoli 

bo‘linib ketaverdi. CHunki adabiyot o‘qituvchisi kimyo o‘qituvchisiga Ikrom 

o‘zini ham, darsini ham yaxshi ko‘radigan geografiya fani o‘qituvchisini 

yomonlashardi. Mazkur vaziyatga baho bering. Vaziyatning o‘quvchiga qanday 

ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini izohlang. 

18. Ona tili darsi. Eshik ochilib, uzr so‘ragan holda 9-«B» sinf o‘quvchisi 

Barno o‘qituvchidan 6-«A» sinf jurnalini geografiya fani o‘qituvchisiga berib 

turishni so‘radi. Biroq o‘qituvchi jurnalni o‘zi to‘ldirayotganligini aytdi. Bir oz 

o‘tib, o‘quvchi yana qaytib keldi. Bu safar besh minutga berib turish so‘ralgan edi. 

O‘qituvchi yana o‘zi ham o‘quvchilarni baholayotganligini aytib, jurnalni bermadi. 

Bir oz vaqt o‘tib, geografiya fani o‘qituvchisining o‘zi keldi. Eshikni ochib, to‘g‘ri 

kirib keldi va ona tili fani o‘qituvchisiga baqirib ketdi. Turli haqoratli so‘zlar aytib, 

o‘qituvchini o‘kuvchilar oldida izza qildi. Biroq ona tili o‘qituvchisi ham qarab 

o‘tirmadi. U ham geografiya fani o‘qituvchisiga jurnalni bermasligini, sinfdan 

chiqib ketishini aytdi. Vaziyatni tahlil eting va pedagogik etika nuqtai nazaridan 

unga baho bering.   

 

19. CHizmachilik darsi. 9 «V» sinfning ikki o‘quvchisi – SHuhrat va 

Elmurod an’anaviy tarzda darsga kechikib keldi va o‘qituvchidan o‘tirishga ruxsat 

so‘radi. Biroq o‘qituvchi kirishga ruxsat bermadi. O‘quvchilar esa, sinfga baribir 

kirishlarini zarda bilan aytishib, chiqib ketishdi. Oradan besh minut o‘tib, o‘quv 

ishlari bo‘yicha direktor o‘rinbosarini aytib kelishdi. Direktor o‘rinbosari kirib, 

o‘qituvchiga o‘zi uch kundan bo‘yon darsga kelmasdan, bugun o‘quvchilarni 

darsga kiritmay o‘tirishi mumkin emasligini aytdi-da, o‘quvchilarga sinfga 

kirishini aytdi. O‘qituvchi esa, o‘quvchilarni sinfga kirmasligini aytib, eshikni 

yopib oldi. Mazkur vaziyatga baho bering. Rahbarlik mahorati va o‘qituvchi 

kompetentligi nuqtai nazaridan vaziyatni tahlil eting. 

20.

 

Adabiyot darsi boshlanmoqda. Qo‘ng‘iroq chalinib, o‘qituvchi sinfga 

kirganida, o‘quvchilar o‘zaro bir-biri bilan janjallashib turganini, SHuhrat 

Dostonni bo‘yniga zanjir solib bo‘g‘ib turganini ko‘rdi va yugurib ularning oldiga 

bordi. SHuhratni qo‘lidan tortib, Dostondan uni ajratib oldi. Biroq SHuhrat 

Dostonni qo‘yvorishi bilan u bor bo‘yi bilan polga ag‘darilib tushdi. 

O‘quvchilardan biri sinfxonada turgan suvdan bir hovuch olib keldi-da, 

Dostonning yuziga sepdi. Dostonni o‘ziga keltirib olishdi va o‘qituvchi 

o‘quvchilardan ikkitasidan uni uyiga olib borishini iltimos qildi. Biroq o‘qituvchi 

mazkur holatni rahbariyatga ma’lum qilmadi. Siz mazkur vaziyatni qanday 

baholaysiz? O‘qituvchi tutgan yo‘lga o‘z munosabatingizni bildiring. 

21. Tarix darsi. Darsning o‘rtasida 6-sinf o‘quvchisi Abdurahmon eshikni 

taqillatib, uzr so‘rab, o‘qituvchini chaqirdi. O‘qituvchi uning kirishiga ruxsat berdi. 

O‘quvchi o‘qituvchiga hozir ularda ona tili darsi ekanligini aytdi. Biroq o‘qituvchi 

---

uning daftarini yirtib tashlaganligini aytib, o‘qituvchidan xarita ko‘rsatadigan 

tayoqchani berib turishini so‘radi. O‘qituvchi hayron qolib, tayoqchani nima 

qilishini so‘radi. O‘quvchi esa, o‘qituvchini urmoqchi ekanligini aytdi (O‘qituvchi 

ayol kishi edi). O‘qituvchi bunday qilish, umuman, to‘g‘ri emasligini, 

o‘quvchining o‘zidan ayb o‘tganligini aytib tushuntirmoqchi bo‘ldi va o‘quvchidan 

darsga qaytib borishini so‘radi. Biroq o‘quvchi o‘qituvchining darsiga kirmasdan, 

shu erda o‘tiraman, deb turib oldi. SHundan so‘ng o‘qituvchi sinfdagi 

o‘quvchilarga topshiriq berdi va o‘quvchini olib, xonasiga bordi. O‘qituvchini uzr 

so‘rab, tashqariga chaqirdi va o‘quvchilarni o‘zidan bezdirmaslikni iltimos qildi. 

O‘qituvchi esa, o‘quvchilardan shikoyat qilib ketdi. Tarix o‘qituvchisi esa, shu sinf 

o‘quvchilariga u ham dars o‘tishini, ularga shaxsga yo‘naltirilgan tarzda 

munosabatda bo‘lishni iltimos qildi. Vaziyatga baho bering. Nega o‘quvchilar ona 

tili o‘qituvchisini hurmat qilishmaydi? Vaziyatni baholang. Mazkur vaziyatda ona 

tili o‘qituvchisining o‘rniga o‘zingizni qo‘yib, vaziyatdan chiqish yo‘lini 

tushuntiring. 

22.

 

 Adabiyot darsi. O‘qituvchi o‘quvchilarning uy vazifalarini tekshirib 

chiqa boshladi. Har doim uy vazifasini bajarib kelayotgan Jamshidning uy vazifasi 

bajarilmagan edi. O‘qituvchi jahl ustida uni yuziga shapaloq tushirib yubordi. 

O‘qituvchining xatti-harakatiga pedagogik psixologiya nuqtai nazaridan baho 

bering. O‘qituvchining valeologik tayyorgarligi deganda nimani tushunasiz?