Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

195

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

moddalarni yarim yemirilish davrini bilgan holda qadimiy buyumlarni yoshini aniqlashni 

o‘rgatish ularni nima uchun kimyo fanini o‘rganaman? Degan savoliga javob bo‘ladi. 

Endi  nazariy  mavzularga  kelsak.  Ularda  bir  necha  gap  bitta  fikr  atrofida 

aylanavermasdan,  chuqur  ilmiy  tahlilllar  va  eng  so‘nggi  fan  yutuqlariga  asoslangan 

bo‘lishi  kerak.  7-sinflarda  “Massaning  saqlanish  qonuni”,  “Tarkibining  doimiylik 

qonuni”  kabi  mavzular  shunchaki  yuzaki  o‘tilib  ketiladi.  Aslida  bu  qonunlar  hayot 

falsafasidagi  “Materiya  bordan  yo‘q  bo‘lmaydi,  yo‘qdan  bor  bo‘lmaydi”  ,  “Sababsiz 

oqibat bo‘lmaydi” kabi qonuniyatlarni tushuntirib beradi. Bu mavzularni chuqur ilmiy 

tahlillar  va  aniq  hisob-kitobli  ma’lumotlar  bilan  asoslab  yoritilishi  kerak.  Yoki 

“Atomlarnng  o‘lchami,  absolyut  va  nisbiy  massasi,  molekulaning  o‘lchami”  kabi 

mavzularda  Avogadro  soni  qayerdan  kelib  chiqdi?  Atomning  shakli  qanday  va  uning 

radiusi  qanday  topilishi  geometriya  bilimlarga  asoslanishi,  oksidlanish  qaytarilish 

reaksiyalar  mavzusi  galvanik  element,  EYUK  ni  topish,  akkumulyatorni  rinsipini 

tushuntirish  kerak  bo‘lsa,  uni  amalda  tekshirib  ko‘rish  kabi  ma’lumotlar  bilan, 

“Dissotsilanish nazariyasi” va “Tuzlar gidrolizi mavzulari” turli eritmalarni pH va pOH 

ni ionlarni konsentratsiyasini teskari ishora bilan logarifmlash bilan aniqlash hamda pH 

va  pOH  aniq  bo‘lgan  eritmalarda  ionlar  konsentratsiyasini  antilogarifmlash  orqali 

aniqlash,  tuzlarni  gidroliz  darajasini,  gidroliz  konstantasini  aniqlash,  gidrolizni 

hayotimizdagi ahamiyatini kengroq tushuntirish kabi ma’lumotlar bilan boyitish kerak. 

Kerak bo‘lsa ularni amaliy mashg‘ulot sifatida soat ajratgan holda tajriba qilib ko‘rishga 

imkon  berish kerak.  Shu o‘rinda  algebrada  o‘nli  va  natural  logarifmlar  kabi  mavzular 

maktabda  nechanchi  sinfda  o‘tiladi-yu,  undan  foydalanib  tushuntiriladigan  kimyoviy 

mavzularni  ham  shu  sinfda  o‘tilishiga  alohida  e’tibor  qaratish  kerak.  Shundagina 

fanlararo bog‘liqlik ta’minlanib, o‘quvchida ilm haqida yaxlit bir tasavvur hosil bo‘ladi. 

9-sinfda  mavzular  oilachalarga bag‘ishlangan  bo‘lib, iloji  boricha ko‘proq  ularni  qaysi 

birikmalari qanday maqsadlarda ishlatiladi, qayerlarda uchraydi, qanday rudalar tarkibida 

bo‘ladi, izomorfizm va polimorfizm hodisalariga urg‘u berish kelajakda o‘quvchilarda 

ekspeditsiyalarda  konlardagi  ruda  tarkibida  qanday  minerallar  bo‘lishi  mumkinligi 

haqida xulosa chiqarishiga yordam beradi. 

10-sinflarda “Organik kimyo kursi” o‘tiladi. Bu kurs dolzarbligi, bugungi kundagi 

ahamiyati,  organik  birikmalarni  qo‘llanilish  sohalari  anorganik  birikmalardan 

qolishmaydi.  Shunday  ekan,  bu  kursni  kamida  ikki  yil  eng  so‘nggi  fan  yutuqlari  bilan 

boyitib  o‘rganish,  kerak  bo‘lsa,  ba’zi  organik  preparatlarni  laboratoriyada  sintezlashni 

o‘rganish  o‘quvchilarni  Xalqaro  fan  olimpiadalariga  tayyorlashda,  kelajakda  yetuk 

mutaxassis  bo‘lishida  maktabdan  boshlab  mustahkam  fundamental  bilimga  ega 

bo‘lishiga asos bo‘ladi. 

 

---