Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

661

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

bolaga tarbiya berishga ojizlik qiladi. Endi sinf rahbarini oladigan bo‘lsak, u bir emas bir 

qancha o‘quvchilarga ta’lim va tarbiya beradi. Bu asnoda o‘qituvchidan yuksak salohiyat 

talab etiladi.  

O‘qituvchi har bir bola bilan shug‘ullanishga vaqt topishga harakat qilishi kerak. 

Biron  bola  nazardan  chetda  qolmasligi  va  ularning  barchasini  darsga  jalb  etishda  o‘z 

mahoratini ishga solishi darkor. Bunda o‘qituvchi, albatta, o‘quvchining ota-onasi yoki 

tarbiyasi uchun mas’ul bo‘lgan shaxslar bilan hamkorlikni yaxshi yo‘lga qo‘yishi kerak. 

“O‘quvchilarning axloqiy xislatlari, uning yutuqlar va kamchiliklari shakllanishida, eng 

avvalo uning ta’lim va tarbiya olish jarayonida ijtimoiy uy sharoiti, tevarak-atrofi ham 

ahamiyat  kasb  etadi.  O‘quvchilarni  o‘rgatish  dasturi  ularni  faqat  maktabdagina  emas, 

balki shu bilan birga uy sharoitda, oilada ham o‘rganishni nazarda tutmog‘i darkor” 

O‘qituvchi juda yaxshi dars o‘tishi, o‘quvchilarni jalb eta olishi mumkin. Ammo 

oilada ham bola bilan shug‘ullanadigan shaxs bo‘lmasa, bolaning risoladagidek darslarni 

va tarbiyani o‘zlashtira olmaydi. Biz ta’limni tarbiyadan ajrata olmaymiz. Chunki komil 

insonni tarbiyalashda birini ustun, birini past qo‘yib bo‘lmaydi. L.N. Tolstoy shunday 

yozadi:  “Tarbiya,  biz  o‘qitish,  tarbiyalashni  xohlamas  ekanmiz,  murakab  va 

qiyinchiligicha  qoladi.  Agarda  boshqalarni  biz  faqat  o‘zimiz  orqali  tarbiyalashimiz 

mumkinligini  tushunib  olsak,  unda  tarbiya  masalasi  yo‘qoladi  va  hayot  to‘g‘risidagi 

masala qoladi: O‘zim qanday yashashim kerak!” 

  

Tarbiya  qiyin  masala.  Uni  yillar  mobaynida  shakllantirib boriladi.  Boshlang‘ich 

sinf rahbari esa asosiy tarbiyani bola shaxsida shakllantiradi. Ayniqsa, o‘qituvchining o‘zi 

katta tarbiya maktabini o‘taydi. Bola ustozining yurishi, turishi, muomala madaniyatiga 

qarab  ko‘p  narsalarni  o‘rganadi.  Chunki  bola  o‘qituvchisini  dunyodagi  eng  yaxshi  va 

buyuk  inson  deb  biladi.  Agar  o‘qituvchi  tarbiyali  va  bilimli  bo‘lmasa,  uning  bergan 

tarbiyasi mavhum bo‘lib qoladi. O‘qituvchi asosan ota-onalar bilan hamkorlikda aloqani 

muntazam o‘rnatib borish kerak. Buning uchun biz bir nechta talablarni o‘z oldimizga 

qo‘yamiz: 

•  Ota-onalar  bilan  har  oyda  bir  martadan  majlis  o‘tazish.  Bunda  ota-onalar 

bolalarining o‘zlashtirishi va xulq-atvori haqida ma’lumotlarga ega bo‘ladi. 

•   O‘qituvchi har bir bolaning alohida tashkil etilgan kundaligini joriy etish kerak. 

Bunda  o‘qituvchi  har  kunlik  o‘quvchining  bilimi  va  hulq-atvori  haqidagi 

o‘zgarishlarni yozib boradi. Buni har kunlik ota-ona tasdiqlab imzo qo‘yib boradi. 

Bunda ota-onaning yaqindan hamkorligini yo‘lga qo‘yamiz.  

Asosan  ikki  shartni  qo‘yishimizdan  maqsad  bola  nazoratini  kuchaytirish 

hisoblanadi.  O‘qituvchi  ta’lim  va  tarbiyaviy  yondashuvda  o‘zi  alohida  yuqori natijaga 

erisha olmaydi. Albatta, bolaning maktabda, uyda nazoratini kuchaytirish uning kamoloti 

sari borishda porloq yo‘l hisoblanadi. Shu o‘rinda shuni ta’kidlab o‘tish joizdir: “Bolalar, 

ota-onalar  va  o‘qituvchilar  o‘rtasidagi  o‘zaro  munosabatlar  masalasiga  alohida  e’tibor 

berish lozim. Bu uchlik markazida bola, ya’ni o‘quvchi turadi, maktab va oila esa unga 

---