Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

56

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

muammoli vaziyatlarga barham berishda nomaqbul usullarni qo‘llashlari; 

– 

referent guruhlarning bolalar va o‘smirlarga salbiy ta’sir etishi; 

– 

o‘smirlarning bo‘sh vaqtlarini tartibsiz va mazmunsiz o‘tkazishlari. 

Shu sababli, har bir yosh davrida noaxloqiy yoki jinoiy xulq motivlari o‘ziga xos tarzda 

bir-biridan farqlanishini hisobga olish kerak bo‘ladi. 

O‘smirlarning  jamiyatga  zid  xulq-atvor  tushunchasini  tahlil  qilar  ekanmiz,  uning 

quyidagi ko‘rinishlariga alohida e’tibor berishimiz kerak: 

•  jamoat tartibi va axloqiy talablarni buzish (noaxloqiy xulq-atvor); 

•   turli xildagi mayda qonunbuzarliklar (qonunga xilof xatti- harakat); 

•  qonuniy talablarni buzish, jinoyat sodir etish (jinoiy xatti-harakat) kabilar. 

Jamiyatga  zid  xulq-atvorning  barcha  turlari  bir-biri  bilan  uzviy  bog‘liqligini  kuzatish 

mumkin. Shuning uchun huquqbuzarliklarning oldini olish samaradorligini oshirish, unga 

sharoit yaratayotgan, jamiyatga ziyon yetkazayotgan sabablar bilan kurashni kuchaytirish 

davr talabidir. 

Voyaga  yetmagan  jinoyatchi  shaxsi  shakllanish  yo‘lining  birinchi  bosqichi 

tarbiyasining og‘irligidadir. Tarbiyasi og‘irlikning ijtimoiy ildizlarini bolaning oilasidan 

va uni o‘rab turgan muhitda izlash lozim. Tarbiyasi og‘ir o‘smir o‘z qilmishlarni tashqi 

ta’sir ostida amalga oshiradi. Uning xatti-harakatlari o‘zgarishi muhitga bog‘liq. Bu yerda 

huquqbuzarliklarning oldini olishning umumiy subyektlari (o‘quv muassasalari, mahalla, 

keng jamoatchilik) tarbiyaviy ta’sirining o‘z vaqtida bo‘lishi muhim ahamiyat kasb etadi. 

O‘quvchilar  nafaqat  dars  jarayonida,  balki  darsdan  tashqari  vaqtlarda  ham  ota-

onalarining  nazorati  va  tarbiya  ta’siri  ostida  bo‘lishlari  kerak.  Tahlil  etilgan  ijobiy 

natijalar shundan dalolat beradiki, qayerda pedagogik jamoalar bunday javobgarlikni o‘z 

zimmalariga  olib,  o‘quvchilarning  bo‘sh  vaqtlarini  to‘g‘ri  tashkil  etgan  bo‘lsa,  o‘sha 

yerda qonunbuzarliklar juda kam sodir etiladi. 

Oila  hamda  o‘quv-tarbiya  muassasasi  nazoratidan  chetda  qolish  yoshlarda 

javobgarlik  hissini  sezmaslik  va  beboshlikni  yuzaga  keltiradi.  O‘quvchilar 

huquqbuzarliklarining  oldini  olishning  zamonaviy  sharoitida  asosiy  diqqat-e’tibor  ular 

tomonidan  sodir  etiladigan  huquqbuzarliklarning  oldini  oluvchi  dastlabki  profilaktika 

masalalariga qaratilgan bo‘lishi kerak. 

O‘quvchilar bilan amalga oshiriladigan profilaktik choralar umumtarbiyaiy, jinoiy 

va  qonuniy  choralar  ta’sirini  birlashtiruvchi  omil  hisoblanadi.  O‘quvchilar  tomonidan 

sodir  etiladigan  huquqbuzarliklarning  oldini  olishning  bosh  mezoni  shaxsning 

yoshligidan buzilmasligini ta’minlashda va undagi ayrim salbiy ko‘rinishlarni o‘z vaqtida 

to‘g‘rilab,  kelgusidagi  sodir  etilishi  mumkin  bo‘lgan  huquqbuzarliklarning  oldini 

olishdan iboratdir. 

Hozirgi paytda o‘quvchilar tomonidan sodir etiladigan huquqbuzarliklarning oldini 

olish  dolzarb  muammolardan  biridir.  Chunki  kelajakning  davomchilari  aynan  o‘sib 

kelayotgan yosh avloddir, ular davlatning kelajagini belgilaydi. O‘quvchilar tomonidan 

---