Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

179

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

o‘qituvchining  o‘zi  muhim  jihatlar  bilan  tanish  bo‘lishi  va  zamonaviy  metodlar 

yordamida o‘quvchiga bilimlarni to‘liq va tushunarli yetkazishi lozim.  

Algoritm  tuzishni  o‘rgatish  algoritm  tushunchasini  kiritish  bilan  boshlanadi. 

Mavzuni o‘zlashtirish davomida o‘qituvchi algoritm ijrochisining xususiyatlarini keltirib 

o‘tishi lozim. Bu xususiyatlarga quyidagilarni kiritiladi:  

-  Algoritm ijrochisi faoliyat yuritishi mumkin bo‘lgan vositalar; 

-  Algoritm ijrochisining faoliyat yuritish tartibi; 

-  Algoritm ijrochisi bajarishi mumkin bo‘lgan vazifalari tizimi; 

-  Algoritm ijrochisi faoliyat olib borishi mumkin bo‘lgan ma’lumotlar. 

Umumiy  olib  qaralganda  dasturlash  asoslarini  o‘qitishni  “Masalani  yechish 

bosqichlari”  ko‘rinishida,  mavzularni  ketma-ket,  uzluksiz  to‘ldirib  borish  shaklida 

quyidagi didaktik tamoyillar asosida tashkillashtirish zarur:  

1)  Oddiydan  murakkabga  –  yechilayotgan  masalani  doimiy  murakkablashtirib 

borish;  

2)  Yangilik  –  har  bir  masalada  yangi  bilim  (yangi  buyruq,  yangi  dasturlash 

ko‘rinishi) kiritib borilishi;  

3) Vorislik – har bir keyingi masala avvalgi yechilgan masalaning davomi bo‘lishi. 

Algoritm ijrochisi uchun algoritm tuzishda blok-sxemalar, algoritmik til va biror 

dasturlash  tilidan  foydalaniladi.  Yangi  tushuncha,  bilimlarni  shakllantiruvchi  dastlabki 

darslarda ushbu tushunchalar bilan tanishtirish, keyinchalik blok-sxemalar, algoritmik til 

asosida  algoritm  tuzish  va  shu  algoritm  asosida  dasturlash  tilida  ifodalash,  tuzilgan 

dasturni  dasturiy  vositada  qo‘llashni  o‘rganishni  bosqichma-bosqich  tushunchalarni 

murakkablashtirib borish ko‘rinishida davom ettirish mumkin. Bunday yondashuv asosiy 

algoritmik tuzilmalar va ularni dastur tilida ifodalash va dasturiy vositada qo‘llashning 

nazariy va amaliy tomonlarini o‘rganishga yordam beradi.  

Blok-sxemaning  asosiy  yutug‘i  bu  algoritm  tuzilishini  ko‘rgazmali  holatda 

namoyish  etishdir.  Bu  yerda  tasviriy  blok-sxemalar  standart  usulda  tepadan-pastga 

ko‘rinishda  ifodalashga  erishiladi.  Algoritmik  til  esa  dasturlash  tiliga  yaqin,  qat’iy 

sintaksisga ega bo‘lmagan algoritmning yozma shakli. Algoritm matnini tizimlashtirish 

uchun algoritmik tilda alohida qatorlardan foydalaniladi. Bunda quyidagi qoidaga amal 

qilinadi: bir bosqichli dasturlar bitta vertikal tuzilma ko‘rinishida yoziladi, ko‘p bosqichli 

dasturlar ma’lum qoida asosida birlashtiriladi. Bu algoritm tuzilishidagi mukammallikni 

vujudga keltiradi. Shuning uchun o‘qituvchi ma’lum o‘quv soatlarini algoritmni to‘g‘ri 

yozish ko‘nikmalarini shakllantirishga sarflashi kerak.  

O‘quvchi  algoritm  ijrochisi  faoliyati  va  algoritm  yozish  usullari  bilan  tanishib 

bo‘lgandan  so‘ng  masalalar  yechishga  o‘tish  mumkin.  Faqatgina  amaliy 

mashg‘ulotlargina o‘quvchilar algoritm tuzishni o‘rganishlariga yordam beradi.  

Amaliy mashg‘ulotlarda quyidagi turdagi masalalardan foydalaniladi: 

-  Oddiy chiziqli algoritmlarni tuzish; 

---