Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

Faoliyatli (operatsional) komponent o‘z ichiga ko‘p madaniyatli olamdagi hayot 

uchun  zarur  bo‘lgan  ko‘nikma  va  malakalarning  majmuini  kiritib,  u  demokratiya 

prinsiplariga asoslanadi: 

---

 

63

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

−  fuqarolik faoliyatiga taalluqli turli ijtimoiy rollarni bajarishga tayyorlik: saylovchi, 

iste’molchi,  oila  a’zosi,  qo‘shni,  o‘quvchi,  hamkasb,  ijtimoiy  va  siyosiy  arbob,  sud 

jarayoni ishtirokchisi, rahbar yoki jamoa a’zosi roli va h.k. 

− 

ijtimoiy tanlov va ijtimoiy hatti-harakat kompetensiyalari, ijtimoiy hayotda 

ishtirok  etish  uchun  zarur  bo‘lgan  o‘z  huquqlari  va  majburiyatlarini  bajarish  bo‘yicha 

malakalar,  siyosiy  va  fuqarolik  ishtiroki  malakalari,  siyosiy  vaziyatni  tahlil  qilish 

ko‘nikmasi, demokratik protseduralarga egalik, o‘z huquqlaridan foydalanish va ularni 

himoyalashni bilish.  U  jamoat ishlarida  motivli faollikni namoyon etishi kerak  (jamoat 

tashkilotlarida,  o‘z-o‘zini  boshqarishda  va  h.k.),  ijtimoiy  loyihalashda  ishtirok  etishi 

kerak. 

− 

kommunikativ madaniyat – muloqotning demokratik uslubi, avtoritarizmdan 

voz kechish, o‘z g‘oyalarini tushunarli va asosli ifodalashni, auditoriya oldida so‘zlashni 

bilish,  munozara  olib  borishni,  dialogga  kirishishni,  o‘z  pozitsiyasini  aniqlash  va 

asoslashni, demagogiyaga, konyukturaga, bosimga qarshi chiqishni bilish. 

− 

tanqidiy  fikrlash  –  ma’lumotni  tahlil  qilish,  baholash,  umumlashtirish  va 

tizimlashtirish, turli-tuman ma’lumotlar asosida kompetentli xulosalar chiqarish qobiyati; 

− 

shaxsiy 

kasbiy 

moyilliklari 

va 

imkoniyatlarining 

tahlili, 

bozor 

munosabatlari,  mehnat  qonunchiligi  sohasini  tushunish,  mehnatni  tashkil  etish 

malakalarini egallash, mehnat va jamoaviy etika me’yorlari va boshqalarni bilish. 

− 

 Aksiologik  komponent  insonda  quyidagi  qadriyatlarning  mavjudligini 

ko‘zda tutadi: 

• 

insonparvarlik; 

•  vatanparvarlik; 

•  erkinlik; 

•  ijtimoiy manfaat; 

•  adolat; 

•  mamlakat taqdiri uchun shaxsiy mas’uliyat; 

•  inson huquq va erkinliklarini hurmat qilish; 

•  milliy an’analar va madaniyatni, umuminsoniy qadriyatlarni hurmat qilish; 

•  demokratik me’yor va qoidalar. 

•  mansublik, ularning qadriyatlarini o‘ziniki deb tan olib, o‘zini ma’lum 

madaniyat, millat, davlat bilan bog‘lash. 

Ammo, obyektiv xarakterga ega bo‘lgan bilimlar, faoliyat usullari, qadriyatlar aniq 

bir  insonning  muayyan  qobiliyatlarisiz  idrok  etila  va  amalga  oshirila  olmaydi,  ular 

“o‘zligini  oshirish  uchun  material”  sifatida  xizmat  qiladi,  insonning  individualligini 

shakllantiradi.  Fuqarolik  va  vatanparvarlik  his-tuyg‘ulari  kimdir  tomonidan  singdirila 

olinmaydi, ularni jamiyat, davlat yoki maktabning maqsadga yo‘naltirilgan ta’siri bilan 

tarbiyalash  mumkin  emas,  aks  holda  bu  oddiy  konformizm  bo‘lib  qoladi.  Ular  ichki 

kechinmalarning natijasini, insonparvarlik qadriyatlari asosidagi ongli erkin tanlovning 

---