Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

555

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

ta’limda, o‘quvchi asosiy harakatlantiruvchi kuch, ta’lim jarayoni subyekti bo‘lishi kerak, 

ya’ni  o‘qish,  o‘rganish  o‘quvchi  zimmasiga  o‘tishi  kerak.O‘qituvchi  esa  o‘qishni 

o‘rgatishda,  bilim  berishda  o‘quvchilarning  bilimlarini  mustaqil  egallashlariga 

ko‘maklashishi zarur. Bu borada O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2019-yil 29-

apreldagi  “O‘zbekiston  Respublikasi  Xalq  ta’limi  tizimini 2030-yilgacha rivojlantirish 

konsepsiyasini  tasdiqlash  to‘g‘risida”gi  PF-5712-son  Farmonida  atroflicha  belgilab 

berilgan. 

  Ta’lim  sifatini  baholash  sohasidagi  xalqaro  tadqiqotlarning  tashkil  etilishi 

to‘g‘risida  hukumat  qarorining  qabul  qilinishi  ta’lim  sohasidagi  yutuqlarni  baholash 

xalqaro  assotsiatsiyasidek  (IEA)  nufuzli  tashkilot bilan hamkorlik aloqalarining  yo‘lga 

qo‘yilishini  misol  sifatida  keltirish  mumkin.  Mana  shunday  xalqaro  baholash 

dasturlaridan biri PIRLSdir. Xalqaro baholash dasturi PIRLS (Progress In International 

Reading  And  Literacy  Study)  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  boshqa 

mamlakatlardagi  tengdoshlariga  nisbatan  matnni  o‘qish  va  tushunish  darajasini 

taqqoslashga yo‘naltirilgan xalqaro tadqiqot dasturidir. 

  Boshqacha  qilib  aytganda,  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  o‘qib  tushunish 

ko‘nikmalarini qay darajada rivojlanganligi haqidagi ma’lumotlarni xalqaro miqiyosda 

taqqoslash imkonini beradigan, o‘qish va o‘qitishni yaxshilash uchun ta’lim sohasidagi 

davlat siyosatiga oid ma’lumotlarni taqdim etadigan, yirik xalqaro baholash dasturidir. 

  PIRLS  boshlang‘ich  sinf  o‘quvchilarining  dars  vaqtidagi  va  maktabdan  tashqari 

vaqtdagi ikki turdagi o‘qish savodxonligini baholaydi: 

1.  O‘quvchilarda  badiiy  o‘qish  savodxonligi  ko‘nikmasini  shakllantirish  va 

rivojlantirish; 

2.  Axborotni  o‘zlashtirish  va  ulardan  foydalanish  ko‘nikmasini  shakllantirish  va 

rivojlantirish; 

O‘quvchi asarni o‘qishi, undan kerakli ma’lumotni olishi va hayotda olganlaridan 

o‘z o‘rnida foydalanishidir. Yana shuni aytish joizki, ushbu dastur zamon bilan hamnafas 

qadam  tashlaydi  hamda  o‘zining  baholash  mezonlarini  zamonaviy  talablarga  muvofiq 

ravishda takomillashtirib boradi. PIRLS tadqiqotida muvaffaqiyatli ishtirok etish o‘ziga 

xos o‘rin tutadi. Tadqiqotlar 2001, 2006, 2011, 2016-yillarda o‘tkazilgan bo‘lib, 2021-yil 

tadqiqotning  beshinchi  davriyligi  hisoblanadi.  PIRLS  dasturida  qatnashuvchi 

mamlakatlar soni yildan-yilga ko‘payib bormoqda. Masalan, dasturda 2001-yilda 35 ta 

mamlakat  qatnashgan  bo‘lsa,  2006-yilda  40  ta,  2011-yilda  45  ta,  2016-yilda  50  ta 

mamlakat  va  navbatdagi  2021yilda  o‘tkaziladigan  tadqiqotda  60  ta  mamlakatning, 

shuningdek O‘zbekistonning ham ishtirok etishi rejalashtirilgan. 

PIRLSda  o‘qish  savodxonligi  muhimdir.  O‘qish  savodxonligi  -  berilgan  matni 

tushunishi  va  undan  o‘z  o‘rnida  foydalanishidir.  O‘quvchi  matnni  o‘qiydi,  mustaqil 

fikrlaydi  va  bo‘layotgan  voqea  hodisalarga  o‘z  munosabatini  bildiradi.  Asosiy  e’tibor 

---