Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

51

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

tasavvurlarida  qayta  tiklab,  beixtiyor  o‘tmishni  hozirgi  zamon  bilan  taqqoslaydilar. 

Manba va dalillarni loyiha asosida ko‘ngilli va mustaqil o‘rganayotgan o‘quvchida yangi 

tasavvurlar paydo bo‘ladi. Bu tasavvurlar asosida u yangi tushuncha hosil qiladi. Yangi 

tushunchalar  o‘z  navbatida  o‘rganilgan  ma’lum  bir  manbalar,  dalillar  va  ma’lumotni 

umumlashtiriladi,  shu  asosda  xulosalar  chiqariladi.  Demak,  o‘quvchi  an’anaviy  dars 

mashg‘ulotidan farq qilgan holda loyiha metodi asosida yangi bilim oladi. Hozirgi maktab 

partasida o‘tirgan o‘quvchi katta bo‘lgandan so‘ng hozirgi katta yoshlilardan tubdan farq 

qiladi, ularning kelajakdagi faoliyati yanada mahsuldor bo‘lib, uning jamiyatda yashashi 

uchun  qulay,  foydali  shart  sharoit  yaratilishiga  tayyor  omil  bo‘ladi.  Loyihalash  ishlari 

oldindan  tayyorgarlik  ko‘rishni  talab  etadi,  shuning uchun  vazifa  oldindan  aniqlanadi. 

O‘quvchilar ishlab chiqilgan topshiriqlarni mustaqil ravishda o‘zaro taqsimlashadi. Tarix 

o‘qitish jarayonida loyihalash faoliyatini amalga oshirishda o‘quvchilarning yoshga doir 

xususiyatlarni hisobga olgan holda loyiha metodidan foydalanish lozim. Xususan, 5-sinf 

tarix  darslarida  o‘quvchilar  bilan  birgalikda  “Qadimgi  odamlar  izlaridan”  mavzusidagi 

amaliy  loyiha  ishlab  chiqilsa,  ishning  maqsadi  qadimgi  odamning  yaratgan 

kashfiyotlarini og‘zaki yoki illustratsiyalar vositasida o‘rganishdan iborat bo‘ladi. 6-sinf 

tarix  darslarida  o‘qib  chiqilgan  manbalar  dialog,  rasm  solish  grafikasi  asosida  surat 

yaratish,  sahnalashtirish  bo‘lsa,  7-sinf  tarix  darslarida  tarixiy  shaxslarga  (podshohlar, 

sarkardalar, olimlar va boshqalar) xatlar yozish, qahramon nomidan kundaliklar yozish, 

mustaqil asarlar yaratish mumkin.  

Umumta’lim  maktablari 8-9-sinf tarix darslarida  esa, tarixiy  voqealarni davom 

ettirish  (qo‘zg‘olon,  isyon,  inqilob),  shaxsiy  taqlidiy  tarixiy  asarlar  va  prezintatsiyali 

loyihalar  yaratiladi.  Umumta’lim  maktablarining  yuqori  sinflari  tarix  darslarida 

o‘quvchilar  izlanishlar  natijasida  amalga  oshirilgan  ishlar,  annotatsiyali  axborot 

resurslarini sharhlash, matnli materiallar, shaxsiy asarlar yaratish, tok-shou ko‘rinishidagi 

ko‘rsatuvlar,  teatr  tomoshalari  orqali  taqdimot  o‘tkazishadi.  O‘quvchilarga  turli 

manbalardagi ma’lumotlar, faktlar, materiallarni o‘rganish va umumlashtirish bo‘yicha 

mavzular taklif etiladi. Loyihalashtirish metodidan samarali foydalanish o‘quv yurtida 

tegishli ijodiy muhitni yaratishni talab etishini hamda mazkur jarayonlar o‘quv jarayoni 

bilan birga darsdan tashqari faoliyatni qamrab olishi bilan xususiyatlanadi.  

Loyiha metodida ta’lim oluvchilar mustaqil ravishda darslik, qo‘llanma, sxema, 

tarqatma  materiallar  asosida  topshiriqqa  oid  ma’limotlar  yig‘adi.  Asosiysi,  ta’lim 

oluvchilar mustaqil ravishda ish reja tuzish ko‘nikmasiga ega bo‘lib, unda ish bosqichlari, 

ularga ajratilgan vaqt va texnologiyani ketma-ketlik, material va yordamchi vositalarni 

rejalashtirib,  ish  rejasida  kichik  guruh  a’zolari  orasida  vazifalar  taqsimlanib  mustaqil 

harakat, mustaqil mushohada yuritish malakasiga ega bo‘ladilar.  

Hozirgi  kunda  hayotning  barcha  jabhalaridagi  o‘zgarishlar  misli  ko‘rilmagan 

darajada tez ro‘y bermoqda. Ma’lumotlar hajmi doimo o‘sib bormoqda. Shuning uchun 

ta’lim tizimining vazifasi nafaqat ma’lum bir bilimlar berish emas, balki o‘quvchilarni 

---