Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti

326

 

 

"Umumiy o'rta ta'lim sifatini oshirish: mazmun, metodologiya, baholash va ta'lim muhiti"  

xalqaro onlayn ilmiy-amaliy konferensiya materiallari 

 

 “Har qanday muallim – ruhshunosdir” deydi yetuk pedagoglardan biri. O‘quvchilar 

doimo  o‘z  kuchiga  va  qobiliyatiga  ishontirib  turishga  muhtojdirlar.  Topshiriqlar 

muvaffaqiyatli  bajarilishini  ma’qullab  turish,  ruhshunoslar  ta’biricha,  o‘qishga  moyil 

uchun  ijobiy  asos  yaratadi,  ya’ni  o‘qish  istagi  tug‘iladi  va  barqarorlashadi. 

O‘quvchilarning  ijodkorlik  istagini  va  mehnatsevarligini  tarbiyalashning,  mahoratini 

shakllantirishning qudratli vositalaridan biri bolaga muvaffaqiyatlarini boshdan kechirish 

mas’uliyatini,  bilimsizlikdan  bilim  sari,  mahoratsizlikdan  mahorat  sari,  borish  yo‘liga 

o‘tganda quvonchni his qilish, ya’ni kuch-g‘ayratining ma’nosini va natijalarini anglab 

yetishini singdirish uchun shart-sharoitlar yaratishdir. Boshlang‘ich sinflar bilan ishlash 

jarayonida ko‘p o‘ylashga, yangidan-yangi o‘qish vositalarini izlab topishga, ijod qilishga 

to‘g‘ri keladi. 

Yaratuvchanlik,  ijodkorlik  qaysi  yoshda  bo‘lishidan  qat’iy  nazar  bolaning 

muvaffaqiyatiga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatadi.  Shu  sababli  o‘quvchini  yaratuvchanlik 

qobiliyatiga oila va maktab birgalikda ahamiyat berish kerak. 

Yaratuvchanlik,  ijodkorlik  o‘rgatilmaydi,  faqatgina  o‘quvchiga  yo‘l-  yo‘riq 

ko‘rsatish orqali shakllantiriladi. Ijodkorlik va yaratuvchanlik turli tajribalar bilan yuzaga 

chiqadi. Bola uchun yaratilgan sharoit va yo‘l-yo‘riq natijasida u har kuni yangi va turli 

narsalarni o‘rganadi. Oila va maktabda ana shunday sharoit bilan ta’minlangan bolada 

yaratuvchanlik qobiliyati shakllanadi.  

Ko‘pchilik  ota-onalarni  farzandlari  qobiliyatlini,  unda  rivojlanish  kerak  bo‘lgan 

xususiyat  bor  yoki  yo‘qligi  qiziqtiradi.  Odatda,  maktabga  borgunga  qadar  bolaning 

nimalarni afzal ko‘rishi shakllanib bo‘ladi, ammo boshlang‘ich sinflarda , hatto undan 

ham kattaroq yoshdayam bolaning qobiliyati yuzaga chiqishi mumkin. Kattalar ko‘proq 

san’at sohasiga,  chet  tillarni  o‘rganishga, adabiyot va  tasviriy  san’at sohasidagi ijodiy 

qobiliyatga ahamiyat beradilar. Bolaning sinovlar o‘tkazishga moyilligiga, tashkiliy va 

yetakchilik  qobiliyatlariga  kamdan-kam  ahamiyat  beradilar.  Ko‘pincha  bu  sohadagi 

ijodkorlik  kattalar  tomonidan  rag‘batlantirilmaydi.  Va  bola  sho‘x  to‘polonchi  sifatida 

qabul qilinadi.  

Har  bir  bola  iste’dodli  bo‘ladi,  ularni  esa  qo‘llab-quvvatlash  va  qobiliyatini 

rivojlantirish kerak. Bittasi jismonan kuchli, boshqasi rasmni yaxshi chizadi, uchinchisi 

she’r  to‘qiydi.  Buning  uchun  bolani  qobiliyatini  aniqlash  so‘rovnomasi  o‘tkazish  ayni 

muddaodir. So‘rovnomada o‘quvchining har bir xususiyatiga baho bering. Masalan 5 ball 

- o‘quvchida bunday xususiyat kuchli ifodalangan; 4 ball – ifodlanish o‘rtachadan yuqori; 

3  ball  –  o‘rtacha  ifodalangan;  2  ball  –  kuchsiz  ifodalangan;  1-ball  umuman 

ifodalanmagan; 

-  Har bir soha ichidagi ballarni qo‘shing, har bir soha bo‘yicha to‘plangan natijani 

undagi savollar soniga bo‘ling;  

- Bola  qobiliyatlarining  grafik  tasvirini  tuzishga  urinib  ko‘ring  ,  buning  uchun 

gorizantal  o‘qda  qobiliyatning  8  sohasini,  vertikal  o‘qda  esa  ularning  har  biri 

---