Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 7-sinfi uchun darslik-majmua

boshlar 
uzra soya solsun, Humo yetkur
» satri mustaqil o‘zbekiston 
gerbidagi  tasvirni  yodga  soladi  va  biz  Zavqiyning  shoirona 
bashoratiga  tahsinlar  o‘qiymiz.  muxammasda  talaygina  islo-
miy  so‘z,  atamalar  uchraydi.  Ular  kontekst  bilan  bog‘liq  bir 
qator ijtimoiy tushunchalarni qamrab oladi. masalan, islom – 
tinchlik,  adolat,  tenglik,  istiqlol;  musulmonlar  –  shoirning 
zamon dosh va yurtdoshlari; shariat nuri – adolat; shiori shar’ 
(shariat shiori) – qonun ustuvorligi tushunchalarini o‘z ichiga 
oladi.
Zavqiy  o‘zbek  adabiyotida  hajviyotning  ham  satira,  ham 
yumor  yo‘nalishida  barakali  ijod  qilgan  shoirdir.  o‘z  za-
monasining  nosozliklari,  illatlari  to‘g‘risida  bir  qator  hajviy 
she’rlar  yozgan.  «Zamona  kimniki»,  «dar  mazammati  za-
mona»,  «ajab  zamona»,  «kajdor  zamona»,  «bo‘l»,  «mun-
cha  ko‘p»  satiralari  zamona  muammolari  mavzusida  yozil-
gan  satirik  she’rlar  guruhini  tashkil  qiladi.  shoir  satiralarida 
zamonning  umumiy  kamchiliklarinigina  emas,  ayni  paytda 
zamona sidagi  hammaga  tanish  odamlarning  obrazini,  ular-
ga  xos  bo‘lgan  illatlar  tanqidini  adabiyotga  dadil  olib  kirdi. 
shunday satiralardan biri «hajvi ahli rasta» she’ri bo‘lib, unda 

---

241
qo‘qon  bozor  ahllaridan  qirq  olti  kishi  hajv  ostiga  olingan. 
shuni  ta’kidlash  kerakki,  bu  she’rni  anglash  uchun  Zavqiy 
zamon asiga,  qo‘qon  bozori  muhitiga  qaytish,  uni  tasavvur 
qilish kerak bo‘ladi.
Zavqiy  bu  hajviyasini  odamlar  o‘qisi  uchun  katta 
qog‘ozga  yirik  harflar  bilan  yozib,  Qo‘qondagi  doimo  gav-
jum  mo‘ymarak  maydonidagi  baland  terakka  ilib  qo‘yadi: 
«