Umumiy metallurgiyaga

deformatsiyalanish harorati bilan tavsiflanadi. 
Haroratga  bardoshlilik.  O‘tga  chidamli  materiallarning  harorat  birdan 
o‘zgarganda  mustahkamligini  saqlab  qolish  qobiliyatini  tavsiflaydi.  Bunday 
xollarda  o‘tga  chidamli  materiallarning  yemirilishiga  ma’lum  haroratda  ayrim 
minerallarni  modifikatsiyasi  (tarkibiy  tuzilishi)  o‘zgarishi  natijasidagi  ichki 
kuchlanish  sabab  bo‘ladi.    O‘tga  chidamlilik  ko‘rsatkichi  o‘tga  chidamli  material 
namunasi  emirilgunga  qadar  bardosh  bergan  issiqlik  almashinuvi  miqdorini 
ko‘rsatadi. 
O‘tga chidamli  materiallarning  muhim tavsiflaridan biri  ularning g’ovakligi 
hisoblanadi. Bu  xususiyat  mexanik  mustahkamlik,  issiqlik o‘tkazuvchanlik, suyuq 
eritmalarni kimyoviy va fizik ta’siriga qarshi barqaror turish kabi xossalarga ta’sir 
qiladi.  Ko‘pchilik  o‘tga  chidamli  materiallarning  g’ovakligi  17  –  25  %  ni  tashkil 
etadi.  Biroq  maxsus  texnologiyalar  bilan  g’ovakligi  5%  gacha  va  yuqori  g’ovakli 
45 – 80% gacha bo‘lgan yuqori zichlikka ega mahsulotlar olish mumkin. 
Ayrim  xollarda  o‘tga  chidamli  materiallarning  buzilishining  asosiy  sababi 
metallurgik  eritish  pechlarida  shlaklar  bilan  emirilishidir.  O‘tga  chidamli 
mahsulotning  asosi  bo‘lib  xizmat  qiladigan  oksidlarning  kimyoviy  faolligi 
bo‘yicha, o‘tga chidamli materiallar kislotali (SiO
2
), neytral (Al
2
O
3
), ishqorli (SaO, 
MgO) bo‘ladi. 
Agar  metallurgik  qurilmada  kislotali  xossalarga  ega  eritmalar  hosil  bo‘lsa, 
kislolali  muhitda  ishlaydigan  o‘tga  chidamli  materiallar  tanlash  kerakligi  nazarda 
tutilishi kerak. Aks xolda kimyoviy korroziya sababli o‘tga chidamli materiallar tez 
ishdan chiqadi. 
O‘tga  chidamli  material  tanlash  va  ishlatishda  ularning  nafaqat  fizik  - 
kimyoviy  xossalari,  balki  narxi  ham  e’tiborga  olinadi,  chunki  o‘tga  chidamli 
materiallar qimmatbaho materiallar toifasiga kiradi. Agar shamotning narxi bir deb 
olinsa, qolgan boshqa o‘tga chidamli materiallarning narxi qo‘yidagicha bo‘ladi:  
Shamotli – 1,0;  Dinasli – 1,1 – 1,2; Magnezilli – 1,4 – 1,6;  
Xromomagnezilli–1,2–1,4; Yuqori glinozyomli – 2,5–9; 
Karborundli – 15–30. 
O‘tga  chidamli  materiallarning  qimmatligi  ularni  ko‘p  vaqt  ishlashi  bilan 
qoplanishi kerak.